اعمال شب و روز سه شنبه + دعاها و اذکار مخصوص شب و روز سه شنبه
روز سه شنبه، چهارمین روز هفته است و مانند سایر ایام، اعمال و ادعیه و نمازهای بخصوصی دارد که در سنت و سیره ی امامان معصوم علیهم السلام و بزرگان دین جاری بوده و سند و کیفیت این اعمال در کتاب های مفاتیح الاجنان شیخ عباس قمی و بلدالامین کفعمی و مصباح المجتهد شیخ طوسی ذکر شده است. انجام این آداب و اعمال مستحبی آثار و برکات فراوانی برای انسان دارد و ثواب و اجر بسیاری را برای کسی که به انجام آنها مبادرت می ورزد، به ارمغان خواهد آورد. در این نوشتار قصد داریم به اعمال و آداب مخصوص روز سه شنبه بپردازیم. با ما همراه باشید.
در اهمیت روز سه شنبه
در فرهنگ اسلامی، این مطلب که: «عالم محضر خداست» نهادینه شده و مسلمانان مخلص و باایمان، برای تقرب به محضر خداوند متعال، هرآینه در پی این هستند که از اوقات و ایام و لحظات زندگی خود، بهترین استفاده را در جهت کسب رضایت پروردگار و نیز به دست آوردن محبت اوصیا و اولیای الهی داشته باشند. اعیاد و مناسبتهای مذهبی، روزهای اندکی از ایام سال را تشکیل می دهند، از این رو، کسانی که می خواهند همواره به یاد خدا باشند و از فرصت های ایام هفته برای تقرب و توسل بهره جویند، به دنبال کسب فیض و برکت از همه ی روزهای زندگی خود هستند.
در بیان فضیلت روز سه‌شنبه امام صادق علیه السلام می فرماید: «هر کس نیازها و حاجات بر وی فشار آورده‌اند پس آنها را در روز سه‌شنبه پی‌جویی کند، زیرا آن روزی است که خداوند آهن را برای حضرت داوود علیه السلام نرم کرده است.»[۱]
همچنین رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «هر کس در روز سه‌شنبه ی هفدهم یا نوزدهم یا بیست و یکم ماه حجامت کند، خداوند او را از دردهای سال شفا بخشد.»[۲]
اعمال مخصوص شب سه شنبه
دعای شب سه شنبه
در کتاب بلد الامین برای شب سه شنبه دعایی با این مطلع آمده است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ أَنْتَ اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ
وَ أَنْتَ مَلِکٌ لَا مَلِکَ مَعَکَ وَ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ لَا إِلَهَ دُونَکَ اعْتَرَفَ
لَکَ الْخَلَائِقُ رَبَّنَا لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْمُلْکُ الْعَظِیمُ
برای خواندن کامل این دعا، میتوانید روی نوار زیر(با نام دعای شب سه شنبه) کلیک کنید.
دعای شب سه شنبه
اعمال مخصوص روز سه شنبه
ذکر مخصوص روز سه شنبه
از اولین و مرسوم ترین اعمال روز سه شنبه میتوان به ذکر مخصوص این روز در هفته اشاره کرد. خواندن اذکار و ادعیه در روزهای هفته از بهترین و سهل ترین عباداتی است که هر مسلمانِ باایمان و معتقدی می‌تواند برای رسیدن به آرامش و خیر، در دنیا و آخرت انجام دهد زیرا که تنها با یاد خداست که دل‌‌ها آرام می‌گیرد:«الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»: [بازگشتگان به سوی خدا] کسانی [هستند] که ایمان آوردند و دل هایشان به یاد خدا آرام می گیرد، آگاه باشید! دل ها فقط به یاد خدا آرام می گیرد.[۳]
ذکر مخصوص روز سه شنبه، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین به معنی ای مهربان‌ترین مهربانان است. صد مرتبه تکرار این ذکر زیبا و مداومت و استمرار بر خواندن آن در روز سه شنبه هر هفته موجب برپایی یاد خداوند در دل و برآورده شدن حاجات می‌گردد.
علاوه بر این، سه شنبه نیز مانند سایر روزهای هفته که هر کدام منسوب به یک یا چند معصوم بزرگوار هستند، منتسب به نام امام سجاد علیه السلام و امام محمد باقر علیه السلام و امام جعفر صادق علیه السلام است. از این رو، علاوه بر ذکر روز سه شنبه، خواندن زیارت مخصوص این سه امام معصوم علیهم السلام و دعای خاص این روز سفارش بسیار شده است.
زیارت امام سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیه السلام
السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا خُزَّانَ عِلْمِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا تَرَاجِمَهَ وَحْىِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا أَئِمَّهَ الْهُدَى، السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا أَعْلامَ التُّقى، السَّلامُ عَلَیْکُمْ یَا أَوْلادَ رَسُولِ اللّهِ، أَنَا عَارِفٌ بِحَقِّکُمْ، مُسْتَبْصِرٌ بِشَأْنِکُمْ، مُعادٍ لِأَعْدائِکُمْ، مُوَالٍ لِأَوْلِیَائِکُمْ، بِأَبِى أَنْتُمْ وَأُمِّى، صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْکُمْ. اللّهُمَّ إِنِّى أَتَوالى آخِرَهُمْ کَمَا تَوالَیْتُ أَوَّلَهُمْ، وَأَبْرَأُ مِنْ کُلِّ وَلِیجَهٍ دُونَهُمْ، وَأَکْفُرُ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَاللَّاتِ وَالْعُزَّى. صَلَوَاتُ اللّهِ عَلَیْکُمْ یَا مَوالِىَّ وَرَحْمَهُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ. السَّلامُ عَلَیْکَ یَا سَیِّدَ الْعَابِدِینَ وَسُلالَهَ الْوَصِیِّینَ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا بَاقِرَ عِلْمِ النَّبِیِّینَ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا صَادِقاً مُصَدَّقاً فِى الْقَوْلِ وَالْفِعْلِ، یَا مَوالِىَّ هذَا یَوْمُکُمْ وَهُوَ یَوْمُ الثُّلَثَاءِ، وَأَنَا فِیهِ ضَیْفٌ لَکُمْ وَمُسْتَجِیرٌ بِکُمْ، فَأَضِیفُونِى وَأَجِیرُونِى بِمَنْزِلَهِ اللّهِ عِنْدَکُمْ وَآلِ بَیْتِکُمُ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ.
سلام بر شما‌ای خزانه داران علم خدا، سلام بر شما ای مفسران وحی خدا، سلام برشما ای پیشوایان هدایت، سلام بر شما ای نشانه‌های پارسایی، سلام بر شما ای فرزندان رسول خدا، من به حق شما دانا و به موقعیت شما بینایم و با دشمنانتان دشمن و با دوستانتان دوستم، پدر و مادرم فدایتان، درود‌های خدا بر شما باد. خدایا! من دوست دارم آخرین اینان را چنان‌که دوست داشتم اولینشان را و از هر صف‌بندی در برابر ایشان بیزاری می‌جویم و به جبت و طاغوت و لات و عُزّی [بتان روزگار جاهلیت] کفر می‌ورزم، ای سروران من، درود‌های خدا و رحمت و برکاتش بر شما باد، سلام بر تو ای سرور عابدان و سلاله جانشینان و اوصیا، سلام بر تو‌ای شکافنده‌ی دانش پیامبران، سلام بر تو‌ای راستگوی پذیرفته شده در گفتار و کردار،ای سروران من، امروز روز سه‌شنبه روز شماست و من در این روز میهمان شما و پناهنده به شمایم، پذیرای من باشید و پناهم دهید، به حق مقام خدا نزد شما و اهل‌بیت پاکیزه و پاکتان.
دعای مخصوص روز سه شنبه
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
الْحَمْدُ للهِ وَ الْحَمْدُ حَقُّهُ کَمَا یَسْتَحِقُّهُ حَمْدا کَثِیرا وَ أَعُوذُ بِهِ مِنْ شَرِّ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ اِلّا مَا رَحِمَ رَبِّی وَ أَعُوذُ بِهِ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ الَّذِی یَزِیدُنِی ذَنْبا إِلَی ذَنْبِی وَ أَحْتَرِزُ بِهِ مِنْ کُلِّ جَبَّارٍ فَاجِرٍ وَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ وَ عَدُوٍّ قَاهِرٍ اللهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ جُنْدِکَ فَإِنَّ جُنْدَکَ هُمُ الْغَالِبُونَ وَ اجْعَلْنِی مِنْ حِزْبِکَ فَإِنَّ حِزْبَکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.
ستایش خداراست و سپاس برازنده او آنچنانکه شایسته حضرت اوست، ستایشی بسیار و به او پناه می‌برم از شر نفسم چه نفس همانا به زشتی بسیار فرمان می‌دهد جز آنکه پروردگارم رحم کند، و به خدا پناه می‌برم از گزند شیطانی که گناه بر گناهم می‌افزاید، و به قدرت او از هر گردنکش نابکار و پادشاه ستمکار و دشمن قهّار، دوری می‌جویم، خدایا مرا از سپاهیانت قرار ده، چرا که همانا تنها سپاه تو پیروز است، و مرا از حزب خود قرار ده که تنها حزب تو رستگار است
وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَوْلِیَائِکَ فَإِنَّ أَوْلِیَاءَکَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ اللهُمَّ أَصْلِحْ لِی دِینِی فَإِنَّهُ عِصْمَهُ أَمْرِی وَ أَصْلِحْ لِی آخِرَتِی فَإِنَّهَا دَارُ مَقَرِّی وَ إِلَیْهَا مِنْ مُجَاوَرَهِ اللِّئَامِ مَفَرِّی وَ اجْعَلِ الْحَیَاهَ زِیَادَهً لِی فِی کُلِّ خَیْرٍ وَ الْوَفَاهَ رَاحَهً لِی مِنْ کُلِّ شَرٍ اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ.
و هم از دوستانت قرارم ده که بر دوستانت ترسی نیست و اندوهگین نمی‌شوند، خدایا دینم را برایم سامان ده که آن وسیله در امان بودن و دوری من از گناه است و آخرتم را آباد ساز که آنجا خانه پایدار من و گریزگاهم از همسایگی دونصفتان است و زندگی را برایم زمینه افزونی در هر خیر و مرگم را برایم آرامش از هر گزندی قرار ده، بار خدایا بر محمّد خاتم پیامبران
وَ تَمَامِ عِدَّهِ الْمُرْسَلِینَ وَ عَلَی آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ أَصْحَابِهِ الْمُنْتَجَبِینَ وَ هَبْ لِی فِی الثُّلَثَاءِ ثَلاثا لا تَدَعْ لِی ذَنْبا اِلّا غَفَرْتَهُ وَ لا غَمّا اِلّا أَذْهَبْتَهُ وَ لا عَدُوّا اِلّا دَفَعْتَهُ بِبِسْمِ اللهِ خَیْرِ الْأَسْمَاءِ بِسْمِ اللهِ رَبِّ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ أَسْتَدْفِعُ کُلَّ مَکْرُوهٍ أَوَّلُهُ سَخَطُهُ وَ أَسْتَجْلِبُ کُلَّ مَحْبُوبٍ أَوَّلُهُ رِضَاهُ فَاخْتِمْ لِی مِنْکَ بِالْغُفْرَانِ یَا وَلِیَّ الْإِحْسَانِ
و کامل کننده شمار رسولان و بر خاندان پاک و پاکیزه او و بر یاران برگزیدهاش درود فرست و در روز سه شنبه سه حاجتم را روا کن:گناهی برایم مگذار جز آنکه بیامرزی و نه اندوهی جز آنکه را برطرف سازی و نه دشمنی جز آنکه دور گردانی، به نام خدا که بهترین نامهاست، به نام خدا پروردگار زمین و آسمان، دوری هر ناخوشایندی را که ابتدایش خشم خداست، و نیل به هر محبوبی را که آغازش رضای اوست خواستارم، پس از سوی خود سرانجام را به آمرزش پایان ده‌ای سرچشمه نیکی.
نماز مخصوص روز سه شنبه
امام حسن عسکری علیه السلام در روایتی فرمودند:
«هرکه روز سه شنبه شش رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پس از سوره «حمد» آیه «آمَنَ الرَّسُولُ» را تا آخر و یک مرتبه سوره «إِذٰا زُلْزِلَتِ» را بخواند خداوند گناهان او را بیامرزد و همچون روزی که از مادر به دنیا آمده از گناهان بیرون می رود. راوی از آن حضرت پرسید در چه وقتی از روز باید این نماز را بجای آورد؟ فرمود:بین طلوع آفتاب تا ابتدای ظهر.»[۴]
نماز دیگر روز سه شنبه
عَنْ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ:«مَنْ صَلَّى یَوْمَ اَلثَّلاَثَاءِ بَعْدَ اِنْتِصَافِ اَلنَّهَارِ عِشْرِینَ رَکْعَهً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَهٍ فَاتِحَهَ اَلْکِتَابِ مَرَّهً وَ آیَهَ اَلْکُرْسِیِّ مَرَّهً وَ قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ لَمْ تُکْتَبْ عَلَیْهِ خَطِیئَهٌ إِلَى سَبْعِینَ یَوْماً تَمَامَ اَلْخَبَرِ.»
رسول خدا صلوات الله فرمود: هر کس در روز سه شنبه بعد از زوال ظهر بیست رکعت نماز بخواند و در همه ی رکعت ها، یکبار فاتحه الکتاب و یکبار آیه الکرسی و سه بار سوره توحید «قل هو الله احد» را قرائت کند، تا هفتاد روز گناهانش نوشته نمی شود.[۵]
استعاذه روز سه شنبه
استعاذه (پناه بردن به خداوند از شر شیاطین و اشرار) عمل مستحب دیگری است که برای این روز، سفارش شده است.
بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ أُعِیذُ نَفْسِی بِاللَّهِ الْأَکْبَرِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ الْقَائِمَاتِ بِلَا عَمَدٍ وَ بِالَّذِی خَلَقَهَا (فِی یَوْمَیْنِ)[۶]
وَ قَضَى (فِی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها)[۷] وَ (خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ)[۸] (وَ قَدَّرَ فِیها أَقْواتَها)[۹]
وَ جَعَلَ فِیهَا جِبِالًا أَوْتَاداً وَ جَعَلَهَا (فِجاجاً سُبُلًا)[۱۰] وَ أَنْشَأَ السَّحَابَ وَ سَخَّرَهُ وَ أَجْرَى الْفُلْکَ
وَ(سَخَّرالْبَحْرَ)[۱۱] وَ جَعَلَ فِی الْأَرْضِ (رَواسِیَ وَ أَنْهاراً)[۱۲] مِنْ شَرِّ مَا یَکُونُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ تُعْقَدُ
عَلَیْهِ الْقُلُوبُ وَ تَرَاهُ الْعُیُونُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ کَفَانَا اللَّهُ کَفَانَا اللَّهُ کَفَانَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً.
تسبیح مخصوص روز سه شنبه
یکی دیگر از اعمال روز سه شنبه، تسبیح و تقدیس خداوند است. تسبیحی که با هر عبارت، تنزه خداوند و قدرت لایزال او را یادآور می شود.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
سُبْحانَ مَنْ هُوَ فی عُلُوِّهِ دانٍ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ فی دُنُوِّهِ عالٍ، سُبْحانَ مَنْ هُوَفی اِشْراقِهِ مُنیرٌ … [۱۳]
برای دیدن متن کامل تسبیح، روی نوار زیر کلیک کنید.
تسبیح مخصوص روز سه شنبه
دعای روز سه شنبه به نقل از امام کاظم علیه السلام
دعای دیگری برای روز سه شنبه آمده است که منسوب به امام موسی کاظم علیه السلام است و مطلع نخست آن چنین است:
مَرْحَباً بِخَلْقِ اللَّهِ الْجَدِیدِ وَ بِکُمَا مِنْ کَاتِبَیْنِ وَ شَاهِدَیْنِ اکْتُبَا بِسْمِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ[۱۴]…
که جهت مطالعه کامل میتوانید روی نوار پایین کلیک کنید.
دعای روز سه شنبه به نقل از امام کاظم علیه السلام
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ
استخاره کردن در روز سه شنبه
محدّث کاشانى [۱۵] در کتاب «تقویم المحسنین» براى استخاره با قرآن مجید، در ایام هفته اوقاتی را نقل کرده و گفته است که: «اختیار این ساعات، بنا بر مشهور بین اهل ایمان است، اگرچه حدیثى از اهل بیت بر آن یافت نشده است. بنابر این نظر، استخاره در روز سه‌شنبه، از وقت ناهار تا ظهر خوب است، آنگاه از عصر تا عشاء آخر.»[۱۶]
خواندن دعای توسل
یکی دیگر از اعمال سه شنبه که در بین شیعیان مرسوم است خواندن دعای توسل میباشد. محمد ابن بابویه[۱۷] دعای توسل را از ائمه اطهار علیهم السلام نقل کرده و در بیان آثار و برکات آن، اینطور گفته است که این دعا را در هیچ امری نخواندم، مگر آن که اثر اجابت آن را به زودی یافتم. دعای توسل از جمله دعاهای مشهور است که در شب‌های چهارشنبه(عصر روز سه شنبه) خوانده می‌شود. در متن این دعا با توسل به همه ی چهارده معصوم علیهم السلام و واسطه قرار دادن آنها به درگاه الهی، تقاضای شفاعت می کنیم و پس از اتمام دعا، حاجات خود را از خداوند متعال درخواست می نماییم. مطلع نخست این دغا با توسل به پیامبر گرامی اسلام شروع می شود «اَللَّهُمَّ إِنّى أَسْئَلُکَ وَاَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِىِّ الرَّحْمَهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ یا اَبَاالْقاسِمِ یَا رَسُولَ اللّهِ یَا اِمامَ الرَّحْمَهِ یا سَیِّدَنا وَمَوْلینا إِنّا تَوَجَّهْنا وَاسْتَشْفَعْنا وَتَوَسَّلْنا بِکَ اِلَى اللّهِ وَقَدَّمْناکَ بَیْنَ یَدَىْ حاجاتِنا یا وَجیهاً عِنْدَ اللّهِ إِشْفَعْ لَنا عِنْدَ اللَهِ …»
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- کتاب الخصال، ص۳۸۷
- همان
- سوره رعد، آیه ۲۸
- مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، نمازهای ایام هفته
- شیخ طوسی، مصباح المجتهد
- سوره فصلت، آیه ۹
- سوره فصلت، آیه ۱۲
- سوره فصلت، آیه ۹
- همان
- سوره انبیاء، آیه ۳۱
- سوره نحل، آیه ۱۴
- سوره رعد، آیه ۳
- البلد الامین، کفعمی، ذکر تسابیح الایام
- سوره النور، آیه ۲۵
- محمد بن مرتضی معروف به ملا محسن فیض کاشانی (زادهٔ ۱۰۰۷ در کاشان – درگذشتهٔ ۱۰۹۰ هجری قمری در کاشان) (۹۷۷–۱۰۵۸ هجری شمسی)، حکیم، و عارف شیعه مذهب دوره صفوی بود و در اواخر عمر خود توبه نامه و رسالاتی را به رشته تحریر در آورد و اخباری مسلک شد.. نام او محمد محسن، مشهور به ملا محسن، و تخلص ایشان فیض بوده‌است.از جمله رسالات او در زمینه اخباری و اصولی، سفینه النجاه است.
- مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ساعات استخاره
- ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابَوَیْه قمی(۹۲۳-۹۹۱ م) (۳۰۶-۳۸۱ق) معروف به شیخ صَدوُق و اِبنِ بابَوَیْه از علمای علم حدیث شیعه است. معروفترین اثر او من لایحضر الفقیه یک مجموعه از احادیث در مورد احکام (فرعی) دین است که یکی از کتابهای چهارگانهٔ شیعه است.
