چگونه شب یلدای شاد و سالم و به یاد ماندنی داشته باشیم؟
ایام به سرعت در پی هم می آیند و به همین سرعت شب یلدای امسال هم از راه رسید. شبی که جایگاه و ارزش آن برای ما ایرانیان بر کسی پوشیده نیست. شب یلدا بلندترین شب سال است که در واپسین ساعات فصل هزار رنگ پاییز، با شب نشینی و صله رحم و شادمانی، مردم ایران کنار خانواده های گرم و پرمهرخود به اولین روز زمستانِ سرد و سپید پیوند می خورد. مردم ایران در این شب باستانی، آیین ها و سنت های جذابی برگزار کرده و به همراه خانواده های خود این شب را به جشن و سرور می گذرانند. البته همیشه مراد از جشن و سرور، پایکوبی و ابتذال نیست. مهربانی، نشاندن گل لبخند بر لب های دیگران، هدیه دادن و … کارهایی است که می تواند جشن را به زیبایی معنا کند. بنا به فرموده امام علی علیه السّلام: «کُلُّ یَومٍ لا یُعصَی اللهُ فیهِ فَهُوَ یَومُ عیدٍ»[۱]؛ هر روزی که در آن گناه نشود همان روز، روز عید است. در این نوشتار سعی داریم تا به این موضوع بپردازیم که؛ چگونه می توانیم یک یلدای شاد و سالم و به یاد ماندنی داشته باشیم؟ ما برای شما پیشنهادهای جذابی داریم. با ما همراه باشید.
در شب یلدا چه کارهایی میتوانیم بکنیم؟
پیشنهاد اول: صله ی ارحام
صِلِۀ رَحِم، به معنی ارتباط و دیدار با خویشاوندان و کمک به آنها است. این فضیلت، از آموزه‌های اخلاقیِ دین اسلام است که سفارش بسیاری بر انجام آن شده تا جایی که خداوند در قرآن کریم، ترک‌کنندگان آن را در شمار خاسران و لعنت‌شدگانِ ابدی قرار می دهد. در احادیث و روایات نیز، صله رحم به عنوان یکی از بهترین اعمال پس از ایمان به خدا، بهترین خصلت انسان مؤمن و از همه مهمتر، عامل طولانی شدن عُمر انسان معرفی شده است. بنابر روایات، صله رحم از رحمت خداست و هر کس آن را ترک کند، از رحمت او محروم خواهد ماند.
در فرهنگ ایرانیان، صله رحم جایگاه ویژه‌ای داشته و در مناسبتهای مختلفی مانند عید نوروز، عید فطر و شب یلدا و … نمود بیشتری دارد. پر واضح است که گذراندن یک شب طولانی در کنار خویشاوندان دلچسب تر از تنهایی خواهد بود. علاوه بر این، با توجه به اوضاع اقتصادی جامعه، دستگیری از خویشان به بهانه هایی مثل هدیه و چشم روشنی و … می تواند احساس رضایت و شادمانی را هم برای آنها و هم برای خود ما به ارمغان بیاورد.
پیشنهاد دوم: نذری خوراکی های شب یلدا در محله های فقیرنشین
خوشبختانه در بین ما ایرانیان، سنت پسندیده نذری و احسان امری معمول و جاافتاده است و در مناسبتهای مختلف از جمله ایام محرم و صفر و رمضان و … به وفور شاهد آن هستیم. سزاوار است خانواده های متمکن، در این شب نیز، خانواده های مستمند و محروم را فراموش نکنند و با اهدای تنقلات و هدایا و یا وجه نقد، آنان را نیز در شادی خود شریک نمایند.
پیشنهاد سوم: عیادت از بیماران
شاید شما هم در آشنایان و بستگان خود، کسانی را داشته باشید که در بستر بیماری افتاده باشند. عیادت از آنها در این روزهایی که شادی و سلامتی از وجودشان رخت بربسته، می تواند مرهمی بر آلام آنها و توشه ای برای آخرت ما باشد. چنانچه پیامبر اکرم صلی الله می فرمایند: «عیادت کننده از بیمار، در رحمت خدا غوطه ور مى شود.»[۲]
پیشنهاد چهارم: بازگرداندن پدربزرگ ها و مادربزرگ هایی که به هر دلیلی در خانه سالمندان هستند
همه ی ما خاطرات خوشی از خانه ی پدربزرگ و مادربزرگ و محبت های بی دریغ آنان در ایام کودکی داریم. برای یک مسلمان شیعه باایمان، سزاوار است که تا دیر نشده … از این گنجینه های تجربه و عطوفت بهره برد و در چنین شبی، که بزرگترها، به مثابه ی روشنایی و گرمابخش خانه و خانواده هستند از برکت وجود آنها مستفیض شود.
پیشنهاد پنجم – آشتی دادن اقوام و آشنایانی که با هم قهرند
حال که قرار است در این شب، دور هم جمع شویم و با یکدیگر بگوییم و بخندیم و خوش باشیم، فرصت مناسبی است برای اینکه اگر خدای نکرده در میان اقوام و نزدیکان، کسانی را داریم که با هم قهر کرده اند، از این فرصت استفاده کرده و در جهت برقراری صلح و آشتی دادن آنها قدمی برداریم. قدمی که هم صلاح آنان را در پی دارد و هم به مصلحت خود ماست چرا که امام موسی کاظم علیه السلام می فرماید: «خوشا به حال کسانی که میان مردم صلح و آشتی می‌دهند. آنان هستند که در روز قیامت مقربان درگاه الهی خواهند بود.»[۳]
و اما بعد….
بعد از انجام همه ی این کارها، در خانه ی پدر و مادر جمع می شویم و شبی گرم و صمیمانه را دورِ هم آغاز می کنیم. برای یک جشن واقعی، به دور از معاصی و سرشار از لذت های حلال و پسندیده فعالیت ها و بازی های جذابی می توان انجام داد.
چگونه شب یلدای شاد و سالم داشته باشیم؟
کنار گذاشتن گوشی های همراه
مدت هاست که بازی های رایانه ای و گوشی های همراه، جای صحبت و بازی با دوستان و همسالان را گرفته است. یکی از خطرناک‌ترین آسیب های استفاده زیاد از تلفن همراه، ایجاد احساس تنهایی و انزوا در افراد است. انسان، برای برقراری ارتباط با همنوعان آفریده شده و ذاتاً موجودی اجتماعی ست. زمانی که فرد ارتباط اجتماعی و رفت و آمد با خویشان و دوستان را کم می‌کند، طبیعتاً به سمت گوشه گیری و انزوا و تنهایی می‌رود که البته این کار باعث افزایش بیماری‌های روحی و روانی خواهد شد.
از این رو، مناسب و به جاست که در این شب گرم و دوست داشتنی، فرصت را مغتنم شمرده و از ظرفیت های خانواده و اقوام بهره مند شویم و کمتر به سراغ گوشی ها برویم.
برپایی نماز جماعت در خانه
حال که بعد از مدت ها تعداد افراد در خانه زیاد است و دورهم جمع شده ایم، نباید از نماز جماعت و ثواب آن غافل شویم. در این باره حدیثی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده که هر چقدر تعداد افراد شرکت کننده در نماز بیشتر باشد، نزد خداوند محبوب تر و پاداش آن نیز بیشتر است. اگر مأموم یک نفر باشد (دو نفره نماز بخوانند)، فضیلت نماز ۱۵۰ برابر و اگر دو نفر باشند (نماز جماعت ۳ نفره) فضیلت آن ۶۰۰ برابر و اگر از ۹ نفر بیشتر شوند، پاداش آن را جز خداوند رحمان، کسی نمیداند.
سری به مفاخر بزنیم
از قدیم الایام، بعضی از خانواده ها، در این شب یادی از مفاخر می کردند و با شاهنامه خوانی و تفأل به دیوان حافظ و … آنها را هم به میهمانی یلدایشان دعوت می کردند. سنتی محبوب و پسندیده که هیچوقت قدیمی و کهنه نمی شود و علاوه بر سرگرم کردن همه ی رده های سنی در خانواده، از نظر فرهنگ سازی و آموزشی نیز مفید است.
شاهنامه‌خوانی از جمله رسم‌هایی است که از قدیم الایام در میان ایرانیان رایج بوده و در واقع یکی از بخش های جدایی ناپذیر شب یلدا دانسته شده است.
همچنین مرسوم است که در این شب، بزرگِ خانواده تفألی به دیوان حافظ می‌زند و هریک از اعضای خانواده، غزلی را انتخاب کرده و می خوانند. به این ترتیب هم در بهبود سواد ادبی خانواده گامی برداشته می شود و هم اینکه کوچکترهایی که هنوز علاقه و استعداد خود را کشف نکرده اند، می توانند خود را محک بزنند.
شبی با شهدا
برای اینکه در شب یلدا، شب یلدای شاد و سالمی باشد میتوانید کار ویژه ای انجام دهید. اگر امکانش باشد در عصر به مزار شهدا بروید و اگر ممکن نیست زمان کوتاهی مانند ۱۰ دقیقه ای یک ربع را به شرح ویژگی های خاص یک شهید مانند شهید سلیمانی، حمید باکری، شهید حسین خرازی، شهید امیر حاج امینی، شهید محمدابراهیم همت، شهید حجت‌الله رحیمی، شهید عبدالحسین برونسی، شهید عباس کریمی و شهید مهدی باکری و … بپردازید و در این شب از آنان بخواهید تا برایتان دعای عاقبت بخیری نمایند و همراهتان در ایام سخت زندگی باشند…
دیدن فیلم
شب های طولانی پاییز، به خصوص شب یلدا، فرصت خوبیست برای دورهم فیلم دیدن. بنا به سلیقه ی اعضای خانواده یک فیلم کمدی یا هیجانی یا … تهیه کرده و از تماشای آن در کنار عزیزترین افراد خانواده تان لذت ببیرید.
بازی های سالم و سرگرم کننده
بازی های جذاب بسیاری را می توان با اعضای خانواده انجام داد. کلی بازی های سالم و مفرح هست که خوراک شب یلداست! از اجرای پانتومیم که می تواند به شدت خنده آور باشد تا گل یا پوچ و نون بیار کباب ببر. از شطرنج و منچ گرفته تا دومینو و برج هیجان و کلی بازی های دیگه ایرانی. پس اگر حتی دورهمی هم ندارید و خانواده دو یا سه نفره هستید، باز هم می توانید با همسر و فرزندتان بازی کنید. از همین بازی‌های ساده مثل اسم فامیل شروع کنید. می توانید بنا به موقعیت و آگاهی از سطح اطلاعات اعضای خانواده، در گزینه ها تغییراتی را ایجاد نمایید تا بازی مهیج تر شود.
اگر حوصله بازی‌های زمان برِ فکری و پیچیده را ندارید، بازی های ساده‌تری هم میتوانید انجام دهید، مثلاً سطلی را در نقطه ای از اتاق قرار دهید و سعی کنید تا توپ را از فاصله ی دور به درون آن پرتاب کنید. می توانید در مراحل بعدی فاصله ی سطل را بیشتر کنید.
می توانیم مسابقه ای را طراحی کنیم که در آن، هرکسی باید یک کاری برای سرگرم کردن دیگران انجام دهد؛ به عنوان مثال آواز بخواند یا شعبده بازی کند یا لطیفه و چیستان بگوید و یا خلاصه ای از کتاب داستانی را که خوانده و یا فیلمی را که دیده برای دیگران تعریف کند.
اگر در خانه یا پارکینگ و حیاط، میز تنیس و فوتبال دستی و … داشته باشید، گزینه های مناسبی برای گذراندن یک شب شاد و مفرح می باشند.
بطری بازی هم گزینه ی جالبی برای امشب است. بک بطری کوچک را از آب پر می کنیم و درش را محکم می بندیم. سپس به هوا پرت می کنیم. بعد از چند بار معلق زدن باید روی زمین بایستد. به هر نفر چند بار اجازه پرتاب می دهیم و …
نقل داستان و خاطره
از ظرفیت خاطره گویی و نقل داستان توسط پدربزرگ ها و مادربزرگ ها استفاده کنید. آنها مهارت خاصی در این زمینه دارند.
از طرف دیگر، بچه های نسل جدید هم مهارت ویژه ای در داستان سرایی و قصه گویی دارند که می توانند همراه با ایفای نقش و اجرای نمایش، حال و هوای تازه ای به دورهمی تان بدهند. پس از آنها غافل نشوید.
دیدن عکس‌های خانوادگی و قدیمی و به یاد آوردن خاطرات آنها نیز می تواند گزینه مناسبی برای شب یلدا باشد! اگر جمعتان صمیمی و خودمانی است، می توانید دور هم عکس‌های یادگاری را تماشا کنید و به خاطرات خوب و بد گذشته بخندید.
هدیه دادن
شب یلدا، شبِ خاطره بازی و خاطره سازی است. شما میتوانید با دادن هدیه‌هایی ولو، کوچک این شبِ بانشاط را به یاد ماندنی‌تر کنید. برای مثال میتوانید از هدیه‌های کوچک نمدی یا کارت پستال های رنگی و جذاب و یا اوریگامی (سازه‌های کاغذی) به عنوان هدیه های یادبود برای شب یلدا استفاده کنید. شما می توانید با استفاده از فیلم های آموزشی، خودتان کارت پستال بسازید و ذوق هنری خودتان را به چالش بکشید. حتی می توانید این کار را با همکاری همه ی اعضای خانواده انجام دهید و برای هم بسازید.
گرفتن عکس یادگاری
با آمدن گوشی های تلفن همراه، دوربین های عکاسی و چاپ عکس تقریباً به دست فراموشی سپرده شده اند. همیشه در حال عکس گرفتن با گوشی هستیم، ولی بعد از مدتی به دلیل پرشدن حافظه گوشی بدون اینکه آنها را چاپ کنیم، حذفشان می کنیم.
پیشنهاد می کنیم امسال، یک تصمیم متفاوت بگیرید و چند عکس یادگاری بگیرید و آنها را چاپ کنید. مطمئناً از دیدن عکس چاپ شده در آلبوم خود، خوشحال و راضی خواهید بود.
برنامه ریزی برای بچه ها
بچه ها شیرین ترین و پر جنب و جوش ترین اعضای خانواده هستند. برای اینکه یک شب به یادماندنی و ایمن هم برای آنها و هم برای سایر اعضای خانواده بسازید، لازم است از قبل برای آنها برنامه ریزی نمایید. شما میتوانید آنها را با نقاشی یا کاردستی سرگرم کنید. مثلاً یک مدل را در وسط و روی میز قرار دهید و پس از راهنمایی های لازم از آنها بخواهید تا آن را بکشند.
بیشتر بچه ها ذاتاً به کارهای هنری مثل نقاشی و کاردستی علاقه دارند. بنابراین با برنامه ریزی صحیح می توانید این علاقه را در مسیر صحیح قرار دهید. همینطور می توانید نقاشی‌های آماده مناسب یلدا چاپ کنید و رنگ آمیزی آنها را به بچه‌ها بسپارید. می توانید از اوریگامی های ساده و جذاب برای سرگرم کردن آنها بهره بگیرید و کارهایی از این دست که بسیار هستند.
توجه؛ مواظب باشید به دلیل دست به سر کردن بچه ها، آنها را به پلی استیشن و موبایل و … سوق ندهید. لطفاً برای یک شب هم که شده اجازه بازی‌های کامپیوتری و موبایل بازی را به آنها ندهید. بگذارید آنها هم از لذت باهم بودن کیفور شوند. البته، از تحکم و خشونت در میان جمع بپرهیزید و سعی کنید با دلایلی که می پسندند! علت را برایشان به دقت توضیح دهید و آنها را قانع نمایید.
حسن ختام
یلدا، بهترین فرصت است برای یادآوری و تکرار هر آنچه که روزگاری، شیرینی کاممان بوده و امروز در لابلای روزمرگی هایمان گم شده است. مجالی است برای جمع شدن گرد عزیزانی که مشغله های زندگی، ذره ای از مهربانی و عشقشان نکاسته و طنین گرم صدایشان ما را دعوت به یک شب نشینی صمیمانه می نماید. یلدا فرصت مناسبی است برای نشاندن لبخند بر لبان کودکان، مجالی برای خودمان که به یاد ایام کودکی، خود را در آغوش پر مهر بزرگ ترها جای دهیم و دستان گرمشان را ببوسیم. یلدا مجالی است تا همگی، لحظه های شیرین با هم بودن را با لذت های حلال در کنار هم تجربه کنیم.
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره ۴۲۸
- نهج الفصاحه، ص۵۶۲ ، ح۱۹۲۷
- تُحف‌العقول، ص ۴۱۴
