اعمال مخصوص اعتکاف + شرایط و احکام آن

اعتکاف یعنی اینکه انسان، مدت معینی را از دنیا و همه ی تعلقات آن جدا شود و با دل بریدن از امور آن، در مسیر تقرب الهی گام بردارد تا از این طریق، با خداوند رحمن ارتباط خالصانه و عارفانه ای برقرار کرده و به زدودن پلیدی ها و زشتی ها از لوح ضمیر بپردازد. اعتکاف، شرایط و اعمال ویژه ای دارد که با توجه به فرا رسیدن ایام مخصوص اعتکاف در ماه مبارک رجب، قصد داریم در این مقاله به آنها بپردازیم. برای آشنایی با اعمال مخصوص اعتکاف، با ما همراه باشید.

اعتکاف چیست؟

واژه ی اعتکاف از ریشه ی «عکف» در لغت به معنی اقبال و روی آوردن به امری و ملازمت آن بر پایه ی خضوع و تعظیم است. البته در برخی از لغت نامه ها، به معنی درنگ کردن و ادامه دادن نیز آمده است. در اصطلاح فقه اسلام، مراد از عمل اعتکاف، آن است که انسان با هدف پرداختن به عبادت، در مسجد متوقف شود. اعتکاف کردن در صورتی که شخص نذرِ انجامِ آن را داشته باشد، بر شخص واجب می‌شود.[۱] اعتکاف عملی مستحب است که طی آن فرد به مدت حداقل ۳ شبانه روز در مسجد بیتوته کرده و روزه می‌گیرد و مشغول عبادت پروردگار می شود. اعتکاف از سنت‌های پیامبر اکرم صلی الله است و انجام دادنِ آن شرایطی دارد که در ذیل به آنها خواهیم پرداخت.

امام خمینی قدس سره، در تعریف عمل اعتکاف چنین آورده اند که: «وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَهٍ اُخری خارِجَهً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِطه»؛ و آن، ماندن در مسجد به قصد عبادت است و قصد عبادتِ دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب نیت عبادتی دیگر، در کنار اصل ماندن است.»

زمان اعتکاف

اعتکاف نیز مانند سایر عبادات، نیازمند ارتباط قلبی است و هر زمانی که به آن احساس نیاز کردیم، می توانیم آن را به جای آوریم، چنانچه بانو گوهرشاد، شخصی را که ادعای دلباختگی می کرد، به اعتکافِ چهل روزه در مسجد دعوت کرد و از این طریق، وی را از دام وسوسه های شیطان و آتش دوزخ رهایی داد. اما در منابع دینی و فقهی، برای عمل اعتکاف زمان بخصوصی ذکر شده است:

• ایام البیض: به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماههای قمری ایام البیض، به معنی روزهای سپید گفته می شود. ایام البیض نزد شیعیان، روزهای سیزده، چهارده و پانزدهم ماه رجب و در مرتبه بعد، ماه شعبان و رمضان است.
• دهه ی آخر ماه رمضان (اعتکاف در ماه رمضان فضیلت بیشتری نسبت به سایر ماه ها دارد.)
• می توان اعتکاف را در روزهای دیگری از سال نیز انجام داد اما باید توجه داشت که نباید در دو روزی که روزه گرفتن در آن حرام شمرده است، یعنی روز عید فطر و عید قربان باشد.

اعمال مخصوص اعتکاف

اعمال شب سیزدهم

• معتکف، دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پس از خواندن سوره ی حمد، سوره های یس، ملک و توحید را قرائت کند.
• خواندن ده رکعت نماز طبق روایت پیامبر اکرم صلی الله که فرموده اند: «کسی که در شب سیزدهم ماه مبارک رجب ده رکعت نماز ( پنج نماز دو رکعتی) به جای آورد؛ به این صورت که در رکعت اول پس از خواندن سوره ی حمد، یک مرتبه سوره عادیات را بخواند و در رکعت دوم پس از خواندن سوره ی حمد، یک مرتبه سوره تکاثر را بخواند و ادامه ی نماز را انجام داده سلام دهد و بقیه رکعت ها را هم به همین صورت بخواند، خدای تعالی گناهان او را می آمرزد و حتی اگر عاق والدین هم شده باشد، خداوند سبحان از او راضی می شود، و نیز، پس از مرگ، نکیر و منکر در قبر به او نزدیک نمی شوند و او را نمی ترسانند و بر روی پل صراط همانند برق خاطف (سریع) عبور می کند و نامه ی اعمالش را به دست راستش می دهند و میزان اعمال نیکش سنگینی می کند و در بهشت فردوس هزار شهر به او عطا خواهد شد.»

اعمال روز سیزدهم

• روزه گرفتن
• اعمال ام داوود؛ اَعمال اُمّ‌ داوود از جمله عباداتی است که در ماه مبارک رجب و در ایّام ‌البیضِ (روزهای سیزدهم تا پانزدهم) به‌جا آورده می‌شود. این اعمال را امام صادق علیه السلام به ام‌ داوود مادر رضاعی‌ خویش جهت آزادی فرزندش، داوود تعلیم فرموده است. این روایت در منابع روایی شیعه همچون مِصباحُ المُتَهَجِّدِ شیخ طوسی رحمه الله و نیز اِقبال الاَعمالِ سید بن طاوس علیه الرحمه آمده است.

به ‌گفته ام ‌داوود پس از انجام ‌دادن این اعمال، پسرش داوود آزاده شده و به خانه برگشته است. برخی از بزرگان و علمای نامیِ شیعه مانند شیخ طوسی و سید بن طاووس، انجام‌ دادن اعمال ام داوود را برای برآورده‌ شدن حاجات و رفع ظلم مؤثر دانسته‌اند.

اعمال ام داوود

لازم است که روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه رجب را روزه بگیرد و در روز پانزدهم هنگام ظهر، غسل کرده و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو و در مکان خلوتی که چیزی انسان را مشغول نکند و کسی با او سخن نگوید؛ به جای آورد. پس از اینکه سلام نماز را داد، رو به قبله نشسته و این سوره ‌ها را بخواند:

• صد مرتبه سوره حمد
• صد مرتبه سوره اخلاص
• ده مرتبه آیه الکرسی
• یک مرتبه هم هریک از سوره‌های انعام، بنی إسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، سجده، شوری، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم، انشقاق و سوره‌ های بعد از آن تا آخر قرآن؛
• و در انتها دعای استفتاح یا همان دعای ام داوود خوانده می‌شود.[۲]

اعمال شب پانزدهم

• معتکف شش رکعت نماز به سه سلام بخواند به همان کیفیت نماز دو رکعتی شب سیزدهم.
• غسل کردن
• شب زنده داری و احیاء
• زیارت امام حسین علیه السلام
• سی رکعت نماز (پانزده نماز دو رکعتی) که در هر رکعت یک مرتبه سوره ی حمد و ده مرتبه سوره توحید خوانده شود.
• خواندن دوازده رکعت نماز (شش نماز دو رکعتی) که در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد، توحید، فلق، ناس، آیه الکرسى و قَدْر چهار مرتبه خوانده می شود. و بعد از پایان نماز چهار مرتبه این ذکر گفته شود: «اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا»؛ و در پایان، هر حاجتی که دارد از پروردگار بخواهد.

شیخ در مصباح این طور بیان کرده است که داود بن سرحان از قول امام صادق علیه السلام روایت کرده که ایشان فرمودند در شب نیمه رجب، دوازده رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت سوره ی حمد و توحید یکبار خوانده شود و پس از سلام نماز و پایان آن، هر یک از سوره‌ های حمد و معوذتین و توحید و آیه الکرسى را چهار مرتبه تلاوت کرده و سپس  ذکر تسبیحات اربعه «سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ» چهار مرتبه گفته شود . پس از آن هم ذکر «اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّهَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ» گفته شود.

اعمال روز پانزدهم

• غسل کردن
• زیارت امام حسین علیه السلام
• خواندن نماز جناب سلمان

نحوه خواندن نماز جناب سلمان

این نماز سی رکعت است که در سه نوبت اول رجب، نیمه رجب و آخر رجب خوانده می‌شود.

ده رکعت اول رجب: در اول رجب، ده رکعت خوانده می‌شود. در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و سه مرتبه سوره توحید و سه مرتبه سوره کافرون خوانده می‌شود. پس از سلام، نمازگزار دست‌ها را بلند می‌کند و این دعا را می خواند: «لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی ء قدیر اللهم لا مانع لما أعطیت و لا معطی لما منعت و لا ینفع ذا الجد منک الجد». پس از دعا صورت را با دست‌ها مسح می‌کند.[۳]

ده رکعت نیمه رجب: همانند ده رکعت نخستین است و پس از پایان نماز، دست‌ها را بلند کرده، این دعا را می‌خواند: «لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی ء قدیر إلها واحدا أحدا فردا صمدا لم یتخذ صاحبه و لا ولدا.» و با دست‌ها صورت خود را مسح می‌کند. [۴]

ده رکعت آخر رجب: در هر رکعت یک بار سوره حمد و سه بار توحید و سه مرتبه هم سوره کافرون را می‌خواند. پس از پایان نماز، دست‌ها را بالا برده و چنین دعا می‌کند:

«لا إله إلا الله وحده لا شریک له له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی ء قدیر و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین و لا حول و لا قوه إلا بالله العلی العظیم.» و سپس دست‌ها را به صورت می‌کشد و حاجت خویش را طلب می‌کند. [۵]

• خواندن چهار رکعت نماز با دو سلام مانند نماز صبح و بعد از پایان نماز این دعا را بخواند: «اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَهً بی‌وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لارَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لانَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَهِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکهِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَهِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّهِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیاَّئِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیاَّئِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ.»
• انجام اعمال ام داود: که در بندهای پیشین به آن اشاره گردید

سایر اعمال اعتکاف

قرائت قرآن

از دیگر اعمال مخصوص اعتکاف، قرائت آیات قرآن کریم است. درباره اهمیت تلاوت آیات قرآن، پیامبر اکرم صلی الله فرموده اند: «ای سلمان! زمانی که مؤمنی آیات قرآن را تلاوت می‌کند، خداوند درهای رحمتش را به روی او می‌گشاید.»

در مراسم عبادی اعتکاف، مخصوصاً در اعمال ام داوود، سفارش به خواندن سوره هایی از قرآن کریم شده است که بیانگر اهمیت و نیز محبوبیت قرائت قرآن نزد خداوند است.

استغفار

عمل توصیه شده ی دیگر برای ایام اعتکاف، توبه کردن به درگاه الهی و استغفار است. از امام صادق علیه السلام روایت شده است که حضرت رسول اکرم صلوات الله فرموده اند: «ماه رجب، ماه استغفار امت من است، پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که پروردگار بسیار آمرزنده و مهربان است و ماه رجب را «أصب» مى‏ گویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته مى‏ شود، پس بسیار بگوئید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَهَ».

خواندن نماز شب

نماز شب از جمله نمازهای بافضیلت و محبوب در اسلام است. که نه تنها جزو اعمال پیشنهادی در ایام اعتکاف است بلکه خواندن و تداوم به نماز شب در سایر ایام نیز پیشنهاد شده است. در آیات و روایاتِ معصومین علیهم السلام، تأکید فراوانی بر انجام آن شده تا بدانجا که خداوند نماز شب را بر رسولش، حضرت محمد صلّی الله علیه واجب ساخته و چنین می فرماید: «قسمتی از شب را به نماز بایست؛ خدای تو، دوست دارد که تو را به مقام محمد برساند» [۶] بنابراین، شایسته است در بهترین شبها از بهترین ماهها که همان ایام البیض در ماه رجب، ماه خدای تعالی است، و در حال عبادت اعتکاف، از فضائل نماز شب غافل نشویم.

شرایط اعتکاف‏

برای به جای آوردن صحیح عمل اعتکاف چند شرط لازم است:‏

• سلامت ‏‏عقل؛ داشتن سلامت عقلی برای انجام اعتکاف شرط است، بنا براین، عمل اعتکاف از شخص دیوانه، ولو اینکه دیوانه ی ادواری باشد البته در زمانِ حدوث‏‎ ‎‏دیوانگی و نیز از شخص مست و مانند او که فاقد عقل می باشند، صحیح نیست.‏
• نیّت؛ برای انجام عبادت اعتکاف نیت کند و در آن، به جز معیّن کردنِ اعتکاف، به قصد قربت و اخلاص، چیز دیگری‏‎ ‎‏معتبر نیست. و قصد وجهِ اعتکاف؛ یعنی، قصد وجوب (واجب) یا استحباب (مستحب)، مانند عبادات دیگر، لازم‏‎ ‎‏نیست.

نکته؛ رعایت قصد وجه به این صورت است که در اعتکافِ واجب، قصد وجوبِ اعتکاف کند‏‎ ‎‏و در اعتکاف مستحب، قصد استحبابِ آن را نماید، اگرچه پس از شروع اعتکاف و گذراندن اولین روز و دومین روز، روز سوم در اعتکاف مستحبی‏‎ ‎‏واجب می شود و بهتر است که از ابتدای نیّت، وجوب روز سوم را در نظر داشته باشد، بلکه در‏‎ ‎‏روز سوم نیّت خود را (به قصد وجوب) تجدید نماید. نکته مهم این است که وقت نیّت در آغاز عمل اعتکاف، ابتدای‏‎ ‎‏طلوع فجر روز اول است و تأخیر از آن جایز نیست، ولی برای معتکف جایز است که در اول‏‎ ‎‏شب یا در میان شب، عمل اعتکاف را شروع نماید یعنی از همان زمان که نیّت اعتکاف را شروع می کند،‏‎ ‎‏بلکه احتیاط (مستحب) آن است که شب اول را نیز در اعتکاف خود داخل کند و از اول شب‏‎ ‎‏نیّت نماید.‏

• ‏‏روزه گرفتن؛ اعتکاف بدون روزه گرفتن صحیح نیست.

 البته لازم نیست که روزه حتماً برای‏‎ ‎‏اعتکاف باشد، بلکه روزه ی غیر اعتکاف هم صحیح است، چه واجب باشد، چه مستحب،‏‎ ‎‏خواه برای خودش روزه گرفته باشد و خواه به نیابت از شخص دیگری روزه گرفته باشد، بدون این که تفاوتی‏‎ ‎‏بین اقسام اعتکاف و انواع روزه داری باشد، حتی صحیح است اعتکافی را که نذر کرده یا برای‏‎ ‎‏انجام آن اجیر شده است، در ماه رمضان به جای آورد، البته به شرطی که قرینه ای که آن را منصرف به غیر ماه‏‎ ‎ ‏رمضان کرده باشد، در بین نباشد، بلکه اگر شخص، به جای آوردنِ اعتکاف را در روزهای معیّنی نذر کرده باشد و روزه ی نذر هم بر ذمه اش باشد، چنانچه روزه ی نذری را در ایام اعتکاف بگیرد، جایز است و نذرش به صحت ادا می شود.‏

• ‏‏ اعتکاف نباید کمتر از سه روز البته به همراه شب های ما بین آنها باشد.

البته بیشتر از سه روز‏‎ ‎‏مانعی ندارد و روزهای اعتکاف حداکثر ندارد، اگرچه بعد از هر دو روز اعتکاف، سومین روز آن واجب می شود. به این صورت که‏‎ ‎‏اگر مثلاً پنج روز اعتکاف کرده باشد، اعتکاف روز ششم بر او واجب می شود و اگر هشت روز اعتکاف کرده باشد، روز نهم‏‎ ‎‏بنابر احتیاط (واجب) واجب می شود و به همین ترتیب … و اینکه، منظور از روز، از طلوع فجر است تا زمان برطرف‏‎ ‎‏شدن سرخیِ آسمان از طرف مشرق، پس اگر از طلوع فجر (روز اول) تا هنگام غروب روز سوم اعتکاف‏‎ ‎ کرده باشد، صحیح است و داخل کردن شب اول و چهارم، در اعتکاف لازم نیست، اگرچه جایز‏‎ ‎‏است. و نیز این که اعتکاف، باید سه روز به طور تلفیق صحیح و کافی باشد، یعنی، اگر از ظهر روز‏‎ ‎‏اول شروع کند تا هنگام ظهر روز چهارم، محل تأمل و اشکال است.‏

• ‏‏اذن و اجازه ی کسی که اجازه اش، معتبر است، مثل اذن مستأجر نسبت به اجیر خاص در صورتی‏‎ ‎‏که اجاره به گونه ای باشد که صاحب اذن، مالک منفعتِ عمل اعتکاف باشد، در غیر این صورت اعتبار اذن او مشخص نیست،‏‎ ‎‏چه بسا در بعضی از موارد، معتبر نبودن آن مشخص و روشن است. مانند اذن شوهر نسبت به زن، اگر‏‎ ‎‏اعتکافِ زن با حق شوهر منافات داشته باشد، اگرچه محل اشکال است، لیکن نباید احتیاط ترک‏‎ ‎‏شود. و نیز اذن پدر ومادر نسبت به فرزنداشان، در صورتی که باعث اذیّت و حرج آنان باشد وگرنه اذن آنان‏‎ ‎‏معتبر نیست، اگرچه احوط (استحبابی) است.‏
• ‏‏ماندن در مسجد به طور مستمر؛ شرط صحت اعتکاف است.

بنابراین، اگر شخص معتکف، عمدی و به اختیار برای غیر آن‏‎ ‎‏جهاتی که بیرون رفتن از مسجد محل اعتکاف را تجویز می کند، از مسجد خارج شود، اعتکاف او باطل می شود؛‏‎حتی ‎‏اگر جاهل به حکم باشد، البته در صورتی که از روی فراموشی یا اکراه از مسجد خارج شود، باطل نمی شود.‏‎ ‎همچنین اگر بنا به بروز ضرورتی عقلی یا شرعی یا عرفی، خارج شود، مانند این که‏‎ ‎‏قضای حاجت (بول یا غائط ) کرده باشد و یا برای غسل جنابت و مانند این ها از مسجد خارج شود. ‎ غسل (جنابت) کردن در مسجد الحرام و مسجد النبی ‏‏‏جایز نیست و بر معتکف واجب‏‎ ‎‏است که تیمّم کرده و سپس برای غسل کردن از مسجد خارج شود. و در سایر مساجد هم اگر لازمه ی ‎‏غسل کردن توقف یا آلوده کردن مسجد باشد، جایز نیست، اما در غیر این صورت اشکالی ندارد و جایز است، بلکه (در این‏‎ ‎‏صورت) غسل کردن در مسجد احوط است، اگرچه بیرون رفتن برای غسل جایز است.‏

احکام اعتکاف

برای کسی که اعتکاف کرده است، چند عمل حرام است؛ از جمله ی آن ها است:

• مباشرت زن ها با‏‎ ‎‏جماع و لمس کردن و بوسیدن از روی شهوت، زیرا این کارها اعتکاف را باطل می کند.‏‎ ‎‏و بین مرد و زن فرقی نیست، بنا بر این بر زنی که اعتکاف کرده، نیز انجام این کارها‏‎ ‎‏حرام است.‏
• استمناء بنابر احتیاط (واجب).‏
• بوییدن عطر و گل ها و گیاهان خوش بو به منظور لذّت بردن، پس چنانچه کسی‏‎ ‎ حسّ بویایی نداشته باشد از این حکم خارج است.‏
• خرید و فروش و بنابر احتیاط (واجب) سایر اقسام کسب و ‏‎کار و ‎‏تجارت را نیز باید ترک کند، اعمالی مانند صلح، اجاره و … ولی چنانچه معامله ای انجام دهد،‏‎ ‎‏بنابر اقوی صحیح است و اثر الزامی بر آن مترتب می شود. و اشتغال به امور دنیوی که برای‏‎ ‎‏گذراندن امورات زندگی است، مانند خیّاطی و بافندگی و مانند این ها اشکالی ندارد، اگرچه احتیاط‏‎ ‎‏(مستحب) بر ترک آن است. اما، در صورتی که ناگزیر باشد، مانعی ندارد، و نیز اگر برای‏‎ ‎‏خوردن و آشامیدن لاجرم نیازمند خرید وفروش باشد و نتواند برای این منظور، وکیل بگیرد، به طوری که نقل و انتقال‏‎ ‎‏بدون خرید و فروش ممکن نباشد، در این صورت نیز خرید و فروش مانعی ندارد.‏
• مجادله در امور دنیوی یا دینی اگر به دلیل چیرگی و غلبه کردن برطرف‏‎ ‎‏مقابل و اظهار فضیلت و برتری باشد.

بنا بر این اگر مجادله به دلیل روشن شدن حقیقت و خارج کردن طرف مقابل از‏‎ ‎‏اشتباه باشد، اشکالی ندارد. و بنابر احتیاط (مستحب) کسی که اعتکاف کرده است، باید از‏‎ ‎‏هر آنچه که مُحرِم اجتناب می کند، خودداری نماید، لیکن بنابر اقوی اجتناب لازم نیست،‏‎ ‎‏مخصوصاً پوشیدن لباس دوخته شده و  زایل کردن موی بدن وخوردن گوشت شکار و عقد‏‎ ‎‏نکاح، که تمام این موارد برای او جایز است.‏[۷]

آثار بطلان اعتکاف

چنانچه اعتکاف بنا به انجام محرماتِ آن باطل شده، و در صورتی که واجب معیّن بوده باشد، قضای آن، و اگر غیر معیّن باشد، اعاده آن واجب است.

چنانچه اعتکاف مستحب باشد و پس از گذشت دو روز از آغاز آن، باطل شود، بنابر آنچه که در باب وجوب اعتکاف مستحبی بعد از گذشت دو روز، ذکر شد، قضای آن واجب می شود.

باطل کردن اعتکاف واجب به وسیله ی آمیزش با همسر، حتی در شب، موجب ثبوت کفّاره است، و کفّاره ی آن، مانند کفاره ی روزه ی ماه رمضان یعنی آزاد کردن برده یا اطعام شصت نفر فقیر و یا دو ماه روزه گرفتن است.

اگر اعتکاف در روزه ی ماه رمضان یا قضای روزه ی ماه رمضان پس از زوال به سبب جماع کردن باطل شود، دو کفّاره ثابت می گردد؛ یکی برای باطل کردن اعتکاف و دیگری برای باطل کردن روزه است.

پی نوشت ها

1. تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ص ۶۴۹
2. شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۸۰۷؛ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص ۵۳۰ و۵۳۱؛ کفعمی، البلد الامین، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۰.
3. ابن طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۳۷.
4. شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۸۱۸.
5. همان
6. سوره اسرا، آیه ۷۹
7. ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی قدس سره، ج ۱، ص ۳۵۰