از تحلیل مدیریت و آسیب‌ها تا راهبردهایی برای جذب جوانان به مسجد

حجت الاسلام و المسلمین امرالله سبحانی‌نیا در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در مشهد اظهار کرد: ستاد اقامه نماز نهاد حاکمیتی، غیر انتفاعی و بین المللی و وابسته به دفتر مقام معظم رهبری(مدظله العالی) است که مطابق با ضوابط اداری، مالی و استخدامی ابلاغی از سوی دفتر مقام معظم رهبری و همچنین مفاد اساسنامه که به تصویب هیات امنای ستاد رسیده، اداره می شود.

وی افزود: فعالیت‌ ستاد اقامه نماز بر پایه نص صریح قرآن‌کریم، پیام‌های مقام‌معظم‌رهبری به اجلاس‌های سراسری نماز، طرح جامع اقامه نماز که در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده و آیین‌نامه ترویج و توسعه فرهنگ نماز تصویب‌نامه هیأت وزیران استوار است.

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی با بیان اینکه نماز قلب خانواده است تاکید کرد: در خانواده‌ای که نماز نباشد، قلب آن خانواده راکد خواهد شد و خبری از اخلاق نیست، چرا که از ابتدا تا انتهای نماز، مفاهیمی است که می‌خواهد انسان را متخلق به اخلاق قرآنی کند.

وی گفتمان سازی نماز در خانه، مدرسه و محافل عبادی را از برنامه‌های محوری این ستاد دانست و افزود: نماز قویترین عنصر تربیت یک نسل است. نظم، توجه، تمرکز، تعهد همه در نماز نهفته و یک طرح انسان ساز است.اگر نهال نماز در زندگی تقویت شود، آنگاه اخلاق در آن خانواده رعایت می‌شود، بنابراین اگر در خانواده‌ها به نماز تاکید شود، آثار تربیتی آن بر فرزندان نمود پیدا خواهد کرد.

حجت الاسلام سبحانی نیا با اشاره به برخی اقدامات این ستاد گفت: بحث آموزش و فرهنگ سازی مقوله مهمی است که در دستور کار این ستاد قرار گرفته و در گام اول در تمامی فرهنگسراها با همکاری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد کارگاه های آموزشی نماز و مدیریت دینی برای خانواده ها به صورت رایگان برگزار می شود.

وی با اشاره به اهداف و برنامه های ستاد در سال ۱۴۰۲ یادآور شد: در طول ماه محرم با همکاری رادیو ملی زیارت استان مسابقه‌ای را تحت عنوان «یاران خورشید» طراحی کردیم، همچنین انتشار ویژه‌ نامه الکترونیکی «یاوران نماز» و برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب در دهه معارف نماز از دیگر برنامه های ستاد بود.

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی ادامه داد: در این ایام دهه معارف نماز نیز «طرح معراج» را داشتیم که در راستای این طرح با دانشگاه فرهنگیان استان هماهنگی‌هایی انجام شد و آموزش‌های ۱۶ ساعته‌ای به‌ صورت کارگاهی با حضور اساتید متخصص حوزه نماز در قم و مشهد با محوریت شیوه‌های دعوت دانش‌آموزان به نماز، نماز و خانواده و بسیاری از مباحث مربوط به نماز را برگزار گردید. برگزاری کلاس‌های آموزشی نماز را برای طلاب و همچنین برگزاری دوره آموزش «نماز و رسانه» با همکاری خبرگزاری پانا به‌ صورت کارگاهی که در این کارگاه‌ها از اساتید قم و مشهد استفاده شد از دیگر اقدامات ستاد است.

وی با بیان اینکه تجلیل از فعالان این حوزه یکی از برنامه های محوری هر سال ستاد است، افزود: با توجه به اینکه هر ساله حدود ۷۰ تفاهم‌نامه از طریق وزارتخانه‌ها با موضوع نماز به استان‌ها ابلاغ می‌شود، بر همین اساس ارزیابی عملکرد یکساله گذشته این دستگاه ها بررسی می شود تا بر اساس این عملکرد آن دسته از سازمان‌هایی که در این زمینه موفق بوده‌اند، تجلیل شوند.

مسجد، از نمازخانه ساده تا مرکزی برای مدیریت محله

حجت الاسلام سبحانی نیا در خصوص نقش مسجد در جامعه و محله اظهار کرد: مدیریت مسجد یکی از مهمترین مسایل امروز است؛ در مدیریت مسجد باید از ظرفیت های محله در جهت رفع مشکلات مردم آن محله بهره برد. امروز مسئله پرسش ها و مشکلات دینی از یک طرف و کمبودهای محله از طرف دیگر وجود دارد و مدیریت خوب مسجد می تواند هم پاسخگوی پرسش های دینی و هم مشکلات محله ای باشد.  لذا می توان گفت مسجد را باید مدار و محور برای پاسخگویی با شرایط امروز قرار دهیم و اگر مسجد با این رویکرد خود را عرضه کند مرکز دینی و مرکز مردمی برای پاسخگویی به نیازها و مشکلات مردم خواهد بود.

وی گفت: انضباط مفید در مساجد موثر است. مساجد نباید بیت الاحزان باشند؛ در مسجد اگر روابط انسانی با شخصیت دهی به نسل نو باشد مسجد پر می‌شود. با حضور هیات امنای جوان در مساجد به این امر محقق خواهد شد.

وی در خصوص آسیب‌های مساجد گفت: این اسیب ها بر اساس منطقه، محله و شرایط فرهنگی متفاوت است، با تحقیقاتی که صورت گرفته است یکی از چیزهایی که نوجوانان مطرح می کنند این است که روابط متولیان مسجد با آنها خیلی جذاب نیست ، اگر می خواهیم فردی مجذوب ما شود و گفته ما را قبول داشته باشد باید به او توجه کنیم و نگاه ما به او جدی باشد لذا یکی از آسیب هایی که در مساجد کم و بیش وجود دارد ضعف روابط انسانی است که باید با انتخاب خوب و آموزش روابط انسانی آن را بهبود ببخشیم.

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی تصریح کرد: روابط انسانی با نسل نو در مساجد رابطه خوبی نیست، گاهی حتی اجازه نمی‌دهیم یک نوجوان خوش صدا اذان بگوید. هر مسجد روابط انسانی با شخصیت دهی به نسل نو باشد، هر مسجد محتوای نو، حرف نو داشته، آن مسجد پر است.

حجت الاسلام سبحانی نیا گفت: برنامه ها و محتواهای مساجد باید براساس نیاز محله باشد اگر محله نیازهای خاصی دارد، همه برنامه ها را باید در آن راستا قرار دهیم و از افرادی استفاده کرد که زبان، شخصیت و از منش محله شناخت داشته باشند و بتوانند با آنها ارتباط برقرار کنند.

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی بیان کرد: عملکرد مساجد باید شفاف باشد. مسجد باید محوریتش آموزش، تربیت و مدیریت دینی و مشارکت دهی باشد یعنی باید خانواده ها احساس کنند مسجد مرکز تعامل است.

وی ادامه داد: استفاده از بزرگان و الگوهای محلی در تعاملات مسجد، به این دلیل که هر چه اعتماد بین اهالی مسجد و بزرگان مسجد بیشتر باشد یقینا می تواند آن فرد و مسجد محور این قضیه قرار گیرد.

حجت الاسلام سبحانی نیا افزود: باید در مساجد براساس ذائقه ها و سلیقه ها برنامه های متنوعی طراحی شود. اقتدار و عزت مسجد را حفظ کرده و هرکسی با نگاه خود احساس کند به آن مسجد تعلق دارد زیرا مسجد سنگر محله و عاملی است برای جلوگیری از آسیب ها و خطراتی که میتواند تهدید کننده قشر جوان، نوجوان به خصوص خانواده ها باشد.

لزوم برقراری رابطه بین مراکز علمی و آموزشی با مسجد

حجت الاسلام سبحانی نیا ادامه داد: یکی دیگر از آسیب های مساجد این است که محتوای مطرح شده در مساجد منطبق با نیاز امروز جامعه نیست؛ مسجد باید بروز باشد، همچنین برنامه های مسجد نظم داشته باشد و در ساعت مشخص شروع و پایان داشته باشد چرا که عدم نظم مشکلاتی ایجاد کند، افرادی که در مسجد مسئولیت دارند مشارکت پذیری پایینی دارند گاهی مشارکت نسل نو را در مسجد کمتر می بینیم، مسجد نظافت و بهداشت لازم را ندارد در حالی که مسجد باید از جمله مکان هایی باشد که از نظر نظافت بهترین مکان باشد و ضد عفونی و معطر باشد.

وی خاطر نشان کرد: همچنین باید رابطه بین معلمان و دانشگاهیان با مسجد با رویکرد وظیفه داری صورت گیرد گاهی استاد دانشگاه و معلم نماز می خواند در حالی که می تواند غیر از خواندن نماز یک رسالت تربیتی داشته باشد مثلا گاهی سازماندهی می کنند که در مساجد دانش آموانی که از نظر درسی ضعیف هستند آموزش درسی داده شوند، مشاوره تحصیلی و ازدواج در مسجد صورت گیرد.

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی گفت: ما باید رابطه بین مراکز علمی اعم از حوزه،  دانشگاه و آموزش و پرورش با مسجد را تقویت کنیم، که این رابطه کمرنگ است و اگر ما این آسیب ها را کاهش دهیم مسجد محل حل و فصل مشکلات و هم محل آموزش و تربیت دینی خواهد بود.

راهبردهایی برای جذب نوجوان و جوان به مسجد

وی تاکید کرد: یکی از مواردی که برای جذب نوجوان و جوان به مسجد باید به آن توجه کنیم مسئله خانواده است، تحقیقات می گوید آشنایی کم والدین با سبک مدیریت دینی موجب حضور کمرنگ نوجوان و جوان در مسجد است، یعنی هنوز در خانواده تحقیر، سرزنش و مقایسه های غلط بین فرزندان وجود دارد و اولین توصیه این است که مهارت مدیریت دینی را در خانواده فراگیریم و اگر این را تقویت کنیم و شیوه مدیریت دینی کودک نوجوان و جوان را یاد بگیریم بسیار اثر گذار است، لذا مهمترین پایگاه دیندار شدن یچه های خانواده است.

حجت الاسلام سبحانی نیا افزود: گام دوم، همسالان است ما نباید در انتخاب دوست نوجوانمان دخالت کنیم اما به صورت غیر مستقیم مدیریت کنیم که در یک تشکلی حضور پیدا کند که از متانت وقار و ادب اجتماعی برخوردار باشد و مسئله سوم تغییر رویکرد مسجد است، رویکرد مسجد باید به گونه ای باشد که افراد را جذب کند ، از اینرو اگر می خواهیم مساجد ما از نوحوان و جوان شلوغ شود ابتدا باید مدیریت دینی در خانه تقویت شود، همسالان را مدیریت کنیم و در مسجد به نیازها که بالاترین نیازها ارزش دادن شخصیت، محبت کردن و پاسخگویی به نیازهای آنان است صورت گیرد.

وی یادآور شد: اگر مسجدی نیاز جوان را از نظر پرسش و پاسخ، شناسایی و جلسات منظم با عالم زمان شناس اجرا می کند قطعا شلوغ است و در نهایت اگر مسجدی می خواهد خانواده ها را برای مدیریت دینی و شیوه های دعوت فرزندان را آموزش دهد ما آمادگی داریم تا استاد رایگان در اختیار این مساجد قرار دهیم.

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی تاکید کرد: اگر بخواهیم به آن کارکردهای قوی و اهداف مهمی که برای مسجد برنامه ریزی شده برسیم باید به نکات بسیار مهمی توجه شود. اول اینکه در مدیریت و برنامه های مسجد مخاطب محور حرکت کرده و باید مخاطبین اصلی جوانان، نوجوانان و اهالی محله مساجد باشند.

حجت الاسلام سبحانی نیا افزود: یک مدیریت موفق و حامیان یک مسجد اگر شناختی از آسیب های مدیریتی، مکانی، برنامه ای و رفتاری مرکز خود داشته باشند یقینا با هم اندیشی و استفاده کردن از افراد توانمند می توانند آسیب ها را کاهش دهند زیرا هرچه آسیب ها و پرسش ها بیشتر باشد شبهه در اذهان بیشتر و کشش و گرایش ها ضعیف تر خواهد بود.

اهمیت تقویت کانون‌های مساجد

مدیر ستاد اقامه نماز خراسان رضوی اظهار کرد: باید در هر مسجدی علاوه بر کانون های فرهنگی، کانون های فعالی از جوانان مانند تیم های ورزشی، مدارس و… یارانی داشته باشند که تبلیغ کننده و تسهیل گر ارتباط بین کانون های جمعیت جوانان، نوجوانان و مسجد باشند همچنین از عنصر همسالان برای دعوت جوانان به مسجد استفاده شود.

وی عنوان کرد: در همین موضوع رابطین و ارتباط گیرندگان با کانون های جوانان را با شیوه های جذب به مسجد و جذب به برنامه های دینی را آموزش داده و این مهارت را افزایش دهیم که می توان از ظرفیت ستاد اقامه نماز و اساتید مرکز تخصصی خوبی که دارند بهره گرفت.