بررسی چالش ها و فرصت های ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان
نماز یکی از فرایض مهم و سازنده در دین اسلام است که به عنوان یکی از ارکان دین و نیز عامل مؤثری در برقراری ارتباط بین پروردگار عالم و بندگان است. اهمیت این عبادت خاص، به حدی است که از آن به عنوان ستون و عمود دین یاد شده است. چنانچه رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «الصلوه عماد دینکم»؛ نماز پایه و ستون دین شماست. از این رو، اعتلای فرهنگ نماز و ترویج آن، در جامعه ای که مزین به نام باشکوه اسلام است، یکی از ضروریات حیاتی به شمار می رود. اما، در عصر کنونی این امر، با چالش ها و موانع بسیاری روبروست. ما در این نوشتار قصد داریم تا به بررسی چالش ها و فرصت های ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان بپردازیم. همراه ما باشید.
اهمیت ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان
انس با نماز و ادای شایسته و مناسب این فریضه ی الهی، برای تمامی اقشار جامعه اسلامی سازنده و مفید است اما به دلیل اهمیت و نقش ویژه ی جوانان در سازندگی آینده ی جامعه، لازم است که نسل جوان و نوجوان را بیشتر از دیگران به اقامه نماز سوق داده و تشویق کنیم. اعتلای فرهنگ نماز در بین جوانان نتایج و آثار بسیار مفیدی در رشد شخصیتی و اجتماعی آنان خواهد داشت که یقیناً منجر به بالندگی و سازندگی جامعه خواهد شد. نماز، به عنوان کارخانه ی انسان سازی، پنج اثر عمده را در تربیت دینی و الهی نسل جوان ایفا می نماید که عبارتند از:
۱- توحید مداری
چکیده و اصل همه ی تعالیم پیامبران و اولیا و اوصیای الهی در توحید خلاصه می شود و بهترین و کاربردی ترین عبادت برای یادآوری و رسیدن به اصلِ توحید و جاری و ساری نمودن آن در زندگی بشر، نماز است. جوانی که در طی روز، پنج نوبت به نماز می ایستد و پیشانی بندگی را بر خاک عبودیت می ساید تا مگر به مراتب عالی قرب الهی و رضای پروردگار دست بیابد، یقیناً خداوند متعال را در همه ی عرصه های زندگی در نظر می گیرد. پر واضح است که چنین جوانی پیوسته بر مدار توحید بوده و انحراف و تخطی از آن، بعید می نماید.
۲- تقویت حس انزجار و تنفر از گناه
با توجه به آیه شریفه «… إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ ۗ…»[۱]؛ نماز بازدارنده از فحشا و منکر می باشد، از این رو، روح انسانِ نمازگزار با گناه، بیگانه می شود، بنابر این، چنانچه جوانی با نماز خو گرفته و با تعالیم و آموزه های عرفانی آن، مأنوس شده باشد، به دلیل روح پاک و لوح سفیدی که در نتیجه ی طی این مسیر کسب نموده است، از قدم گذاشتن در مسیر هر گونه فحشا و معصیتی احساس انزجار نموده و از ارتکاب گناه پرهیز می کند. همانند کسی که سالیان زیادی در کنار جنگل و کوه و سرسبزی زندگی کرده و به آن محیط خو گرفته است. چنین شخصی به دلیل خوگرفتن با سرسبزی و آبادانی، از کویر گریزان است و نمی تواند با آن مأنوس شود.
۳- کسب فضائل و دور کردن رذائل
شخص نمازگزار به دلیل اینکه در هنگام نماز، خاضعانه در مقابل قدرت بی همتای جهان، به سجده می افتد و با ابراز تذلل و بندگی، سر فرودش آورده و به درگاه خداوند متعال اظهار عجز و ناتوانی می نماید، خاضعانه و در نهایت فروتنی، رذایل اخلاقی مثل تکبر و خودبینی را از خود دور کرده و در مقابل، فضائل اخلاقی مانند تواضع و فروتنی را در وجود خود می پروراند. به همین دلیل است که می گوییم جوانی که در پرتو نماز رشد و تعالی یافته باشد، انسانی سپاس گزار، متواضع و فروتن و به دور از هرگونه کبر و غرور خواهد بود.
۴- کنترل استرس و تشویش و هیجانات کاذب
دوران نوجوانی و جوانی، همواره با قلیان احساسات و هیجانات درونی و استرس و اضطراب همراه می باشد که البته بخشی از این استرس ها و هیجانات کاذب بوده و باعث بروز مشکلات عدیده ای برای این نسل می شود، لیکن با توجه به اینکه پروردگار مهربان، آرامش قلبی و طمأنینه را در ارکان و کلمات ناب نماز قرار داده، چنان که می فرماید:« أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» ؛تنها با یاد خدا دلها آرامش مىیابد! می توان گفت؛ نسل جوانی که همراه و همدل با روح نماز رشد می کنند، جوانانی صبور، با وقار، آرام و به دور از هرگونه تشویش و اضطراب و هیجانات کاذب می باشند.
کما اینکه نتایج تحقیقات و بررسی های انجام شده در این زمینه بیانگر این مطلب بوده که میزان اعتماد به نفس و کنترل احساسات و هیجانات در جوانان و نوجوانانی که با نماز پرورش یافته اند، نسبت به سایرین بالاتر بوده است.
۵- معرفی الگوهای مناسب به نسل جوان
یکی از ویژگی های بارز دوران نوجوانی و جوانی، الگو پذیری است. نوجوان و جوان، به دلیل اقتضای جوانی، همواره تحت تأثیر الگوهای گوناگون قرار می گیرد؛ گاهی یک قهرمان ورزشی، گاهی یک هنرپیشه، بعضی اوقات یک الگوی موفق اقتصادی و … اما، جوان نمازگزار، هر روز و در هر روز پنج نوبت و در هر نوبت، دو مرتبه با گفتن عبارت« صراط الذین انعمت علیهم» از خدای خود مى خواهد که الگوی او را کسانى قرار دهد که همواره مورد لطف و مرحمت او هستند، کسانی که در راه خدا گام برداشته و بر مصائب استقامت کردند. کسانی که خدا را شناخته اند و از راهِ او جدا نشده اند.
کسانی که به فرموده خداوند متعال: «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً» [۲]؛ و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، (در روز رستاخیز،) همنشین کسانى خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها رفیقهاى خوبى هستند! الگوهای مناسبی برای نمازگزاران هستند زیرا مورد عنایت پروردگارشان قرار گرفته اند. کسانى که خداوند به آنها نعمت داده، از قبیل انبیا و صدیقین و شهدا و صالحان. و این همان معرفی الگوهای مناسب به نسل جوان است.
مفهوم فرهنگ نماز
فرهنگ نماز به عنوان یک رکن مهم و اساسی از فرهنگ جامعه ی اسلامی، مشتمل بر مجموعه ای از اصول، ارزش ها و رویکرد های مرتبط با نماز است. این فرهنگِ الهی، دارای دو بعد مهم و اساسی است؛
- بعد ارزشها و اصول اخلاقی و دینی مرتبط با نماز
- بعد مربوط به روش ها و فرآیندهای عملی انجام نماز
بعد ارزشها و اصول اخلاقی و دینی مرتبط با نماز:
این بعد از فرهنگ نماز، با تأکید بر سرفصل های بزرگداشت و ترویج نماز به اعتلای فرهنگ نماز در جامعه می پردازد. از آن جمله است؛
۱-اهمیت نماز در زندگی:
فرهنگ نماز، اهمیت و ارزش بسیاری را برای فریضه ی نماز در زندگی روزمره مسلمانان ترویج داده و تأکید می کند که نماز تنها یک عبادت صرف نیست، بلکه یک راهبرد اساسی به منظور ارتباط نزدیکتر با پروردگار عالم و تقویت بعد روحی و اخلاقی فرد نمازگزار است.
۲- احترام و توجه به نماز:
فرهنگ نماز، بر این اصل تأکید دارد که نماز، به عنوان پلی میان عابد و معبود باید با توجه کامل و ادب و احترام انجام شود و نیز، باید به رعایت اوقات نماز اهمیت داده شود.
۳- آموزشهای مرتبط با نماز:
فرهنگ نماز، شامل آموزشهایی است که در رابطه با موضوعاتی همچون نحوه خواندن نماز، اوقات مناسب نماز خواندن، احکام مربوط به نماز، اصطالحاتی که به نماز مربوط هستند و … می باشد.
۴- تأکید بر تمرکز و داشتن حضور ذهن در نماز:
فرهنگ نماز بر این اصل تأکید می کند که لازم است نمازگزار در هنگام ادای فریضه ی نماز، با حضور قلب و حضور ذهن کامل و به دور از هرگونه ریاکاری، به عبادت و تکریم و تعظیم خداوند بپردازد.
بعد مربوط به روشها و فرآیندهای عملی انجام نماز:
این بعد شامل موضوعاتی از قبیل؛ تعیین اوقات نماز، نحوه ی خواندن نمازهای خاص، حرکات و اقدامات و اذکار مرتبط با هر کدام از نمازها و … می باشد. در کل می توان گفت که؛ فرهنگ نماز به عنوان یک رکن مهم و اساسی از دین اسلام، آداب و اصول و ارزشهای مرتبط با فریضه ی نماز را گسترش داده و روشهای شایسته ی ادای این فریضه ی الهی را به عنوان یک عمل عبادی مهم و تأثیرگذار در زندگی مسلمانان، ترویج داده و آموزش می دهد.
چالش های ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان
علی رغم همه ی مواردی که ذکر شد، ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان و نوجوان، ممکن است با چالش ها و مشکلات متعددی مواجه شود که ذیلاً به برخی از این مشکلات و چالش ها اشاره می کنیم:
وجود تفکرات و باورهای مختلف در سطح جامعه
مدارس، دانشگاهها، محیط های کاری و در کل خانواده ها، اجتماعی عظیم و گسترده از انواع مختلف تفکرات و دیدگاهها و باورها را در بطن خود جای داده اند. برخی از افرادِ پیرامونِ جوان، ممکن است نظرات متفاوت و بعضاً معاندی در مورد موضوع نماز داشته باشند و این امر می تواند ترویج فرهنگ نماز را با چالش مواجه نماید.
فشارها و مشکلات اجتماعی
با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی که بر سر راه جوانان قرار دارد، ممکن است برخی از آنها، تحت فشارهای حاصل از این مشکلات قرار گرفته و از توجه به دین و مذهب و نماز و … غافل شوند.
جذابیت و مفرح بودن برخی از مشغولیت های مربوط به نسل جوان
بسیاری از مشغولیت ها و تفریحاتی که نسل جوان با آنها سر و کار دارند، از جذابیت و هیجان برخوردارند ولی به دلایل مختلفی از جمله کم کاری ها و ناآگاهی ها و ناکارآمدی های متولیان امر، جاذبه ی نماز برای نسل جوان پوشیده مانده است. از این رو، نوجوانان و جوانانِ جویای هیجان و شادی و … کمتر برای ادای فریضه ی نماز از خود رغبت نشان می دهند.
تلاش دشمنان اسلام برای ترویج فرهنگ سکولاریسم
در برخی از محیط هایی که نسل جوان با آن ها سر و کار دارند، مانند دانشگاه ها و باشگاه ها و کوچه و خیابان و فضای مجازی و در کل سطح جامعه، دشمنان اسلام و یا حتی کسانی که نا آگاهانه آب در آسیاب دشمن می ریزند؛ در تلاشند که فرهنگ سکولاریسم و تمایل به جدا کردن دین از زندگی عمومی مردم را نهادینه کنند. علی رغم آگاهی قشر باایمان جامعه، این امر می تواند موانعی را بر سر راه ترویج فرهنگ نماز ایجاد کند، زیرا هدف دشمنان اسلام دور کردن فرزندان و جوانان ما از خداوند و دین اسلام است و یقیناً یکی از راه‌های مقابله بانفوذ دشمن، اقامه نماز و ترویج فرهنگ نماز است.
فرصت های ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان
با توجه به مواردی که ذکر شد، لازم است که نماز، به عنوان یک عنصر متعالی میان بنده ی با ایمان و خداوند متعال، همه جا؛ از خانه و خانواده گرفته تا مدرسه و دانشگاه و … مورد توجه قرار گیرد زیرا فرهنگ نماز به عنوان یک فرهنگ تعالی بخش و راهگشا، می‌تواند زندگی نسل جوان جامعه را به سوی صلاح و رستگاری سوق دهد. از این رو، لازم است که به فرصت های ترویج فرهنگ نماز توجه ویژه ای مبذول شود. در اینجا به برخی از این فرصت ها و شیوه های ترویج فرهنگ نماز اشاره خواهیم کرد؛
فرصت تبلیغ عملى
بهترین شیوه ترویج فرهنگ نماز، تبلیغ عملی آن است. چنانچه نوجوان و جوان، مروجین و مبلغین نماز را، در زمره ی نمازگزاران واقعی بیابد، آسان تر گوش به تبلیغ او خواهد سپرد. چنانچه خداوند در قرآن کریم می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ* کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ» [۳]؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! چرا چیزى می گویید که خود انجام نمی دهید؟ نزد خداوند، بسیار، ناپسند است که چیزى را بگویید و خود، انجام ندهید.
استفاده از جذابیت های جمعی و گروهی
بعضی از کارها، در صورتی که به صورت دسته جمعی انجام شوند، تأثیر بیشتری دارند. به ویژه در مورد فریضه ی نماز که اگر به صورت جماعت برگزار شود، اثرش چندین برابر بیشتر از نمازی است که به صورت فرادا خوانده می شود، از همین روست که خداوند در قرآن کریم بر این اصل تأکید کرده و می فرماید: «و ارکعى مع الرَّکعین»[۴]؛ ای مریم! همراه با رکوع کنندگان، رکوع کن. مفسران در تفسیر این آیه، چنین گفته اند که: «این آیه به برپایی نماز جماعت اشاره می کند.»[۵]
حضور فعال و پویای مروجین فرهنگ نماز در میان نسل جوان
لازم است که متولیان امر ترویج فرهنگ نماز، همراه مردم و توده ها، به ویژه نسل جوان و در میان جامعه باشند[۶]، نه اینکه جدا و منزوى از مردم باشند و از دور بر طبل تبلیغ و ترویج فرهنگ نماز بکوبند.
استفاده از پیام رسان ها و وسایل ارتباط جمعی
یکی دیگر از فرصت های ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان، استفاده از ابزار پیام رسانى و وسایل ارتباط جمعى است. با استفاده ی صحیح و بجا از این ابزار، به سهولت می توان نداى دعوت الهىِ نماز را به گوش همگان رساند. ضمن اینکه، تولید محتواهای جذاب که از جاذبه های سمعی و بصری برخوردار باشد در بستر پیام رسان ها، امری سهل الوصول است که با برنامه ریزی و مدیریت، می توان از آن در راستای تولید محتواهای غنی در جهت ترویج فرهنگ نماز استفاده نمود. در این زمینه خداوند، چنین می فرماید: «یاأیَّها الَّذین ءامنوا إذا نودى للصَّلوه مِن یوم الجمعه فاسعوا إلى ذکر اللَّه …»[۷]؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر گاه (شما را) برای نماز روز جمعه بخوانند فی الحال به ذکر خدا بشتابید …
پیام خداوند در این آیه شریفه این است که بهره مندی درست از پیام رسانی به نام اذان، می تواند تأثیرات بسیار شگرفى در رساندن احکام و حدود الهى به گوش انسان ها داشته باشد.
نکته؛ نماز جمعه و فریضه ی عظیم حج، هر دو به نوعی یک عبادت تبلیغی و ترویج دهنده ی فرهنگ اسلامی هستند، زیرا هر دو این فرایض، در اجتماعات بزرگ و با شکوه مسلمانان رخ می دهد که باعث شوکت و عظمت مسلمین است و یقیناً مسلمانان با بهره مندی صحیح از این اجتماعات با شکوه، می توانند به برطرف کردن مشکلات و کاستی هایی بپردازند که از جانب دشمنان بر آنها تحمیل شده است.
ترویج فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر، دو اصل از فروع دین اسلام که عبادتی ارزشمند و یاری رساننده و به پادارنده دیگر عبادت ها نیز هست. مسلماً در جامعه ای که این فرایض مورد بی مهری قرار گرفته و حق مطلب در مورد آنها انجام نمی شود، دیگر فرایض هم آنطور که شایسته است پا نگرفته و بسیاری از امور مهمِ اجتماعی سر و سامان نمی یابند، البته به شرطی که شرایط و ضوابط آن را به نحو شایسته به جای آوریم. در این صورت است که آمران به معروف می توانند نسل جوان و نوجوان را به خواندن نماز ترغیب کرده و فرهنگ نماز را گسترش دهند.
ترویج تشکیلاتی و سازمان یافته نماز
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْیَهِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ * إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَیْهِمُ اثْنَیْنِ فَکَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَیْکُمْ مُرْسَلُونَ» [۸]؛ برای این مردم حال آن قریه (انطاکیه) را مَثَل زن که رسولان حق برای هدایت آنها آمدند.* که نخست دو تن از رسولان را فرستادیم و چون تکذیب کردند باز رسول سومی برای مدد و نصرت مأمور کردیم، و همه گفتند: ما (از جانب خدا) به رسالت برای هدایت شما آمده‌ایم. [۹] با توجه به این آیه ی شریفه و نص صریح قرآن، لازم است که متولیان امر ترویج فرهنگ نماز در سطح جامعه و البته یکایک افراد باایمانی که دغدغه ی ترویج نماز را دارند، با سازماندهى در زمینه ی ترویج و تبلیغ، برای به ثمر نشاندن نهال ترویج فرهنگ نماز بکوشند و چنانچه کاستی و نقصی وجود دارد و با همکاریِ چند نفر، این امر ممکن نمی شود، با افراد و امکانات بیشترى وارد عرصه ی عمل شوند و هیچگاه ناامید و دلسرد نشوند.
مقابله با موانع ترویج فرهنگ نماز
با دقت و بررسی آیات قرآن کریم در می یابیم که این موانع بر دو قسمت هستند: بخش اول جزء موانع درونی هستند که لازم است در حین فرآیند ترویج فرهنگ نماز به آنها توجه داشت و بخش دیگر، موانع بیرونی هستند که به نحوه ی عملکرد و رفتار و کردار مبلغین و مروجین فرهنگ نماز و شرایط اجتماعی و محیطی آنان بستگی دارد.
تعاون و مشارکت مردمی
یکی دیگر از فرصت ها و راهکارهای مهم ترویج نماز، پررنگ کردن نقش مشارکت، همدلی و تعاون در اجتماع با بهره مندی از شرکت در نمازهای جماعت و نماز جمعه و … ، اطلاع داشتن از امور مهم همه ی جوامع اسلامی و بهره مندی از ظرفیت ها و توانایی های مؤمنین و خیرین در فرآیند نشر و ترویج فرهنگ نماز است. چنانچه خداوند در قرآن کریم می فرماید:« … تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِ وَ التَقْوى …»[۱۰]؛ در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید. و چه کار نیکویی بهتر از اعتلا و ترویج فرهنگ نماز!
استفاده حداکثری از ظرفیت هاى اجتماعى و فرهنگی و سیاسى
رسول گرامی اسلام، حضرت محمد صلی الله علیه و آله، براى انجام رسالت الهی خویش و به منظور هدایت آحاد جامعه و فراهم کردن شرایطِ مساعد براى نشر و گسترش دین اسلام و دستورات خداوند متعال، با تمام توان، از همه ی ظرفیتهاى سیاسى و فرهنگی و اجتماعى بهره بردند. این ظرفیت ها، فرصت های مناسبی برای ترویج دین اسلام و فرامین آن بود. از آنجایی که فرهنگ نماز، یکى از احکام مهم عبادى دین اسلام بود و مسلمانان را مکلف می کرد که روزانه هفده رکعت نماز واجب را در پنج نوبت به پا دارند و همچنین در مناسبت ها و اعیاد اسلامی دیگر، همچون روز جمعه و عید فطر و عید قربان، نماز مخصوص آن را برپا دارند، توجه و بهره مندی از ظرفیت ها و زیرساختهاى اجتماعى و فرهنگی ضروری می نمود. در عصر کنونی نیز، مسلماً برای ترویج حداکثری و فراگیر فرهنگ نماز، استفاده از این ظرفیت ها و زیر ساخت ها لازم و ضروری است.
تأثیرگذارى بر احساسات و عواطف و ایجاد اثرِ ماندگار بر ذهن جوانان
آدمی، از ابتدای خلقت، به تدریج نسبت به اموری که در حوزه ی ذهن و دید او قرار می گیرد، شناخت و انس پیدا می کند و این شناخت منجر به پدید آمدن احساسات و عواطف می شود. یقیناً نحوه ی شناخت انسان نسبت به پدیده هاى مختلف پیرامونش در جهان، از عوامل متعددى نشأت می یابد. عواملی از قبیل ویژگی هاى محیطی و زیستى، توانمندی ها، قوه ی درک و قدرت استدلال، ضریب هوشی، انگیزش، گرایشها و تمایلات عاطفى، روابط خانوادگى و دوستانه و … ، بنابراین، شناختى که ما نسبت به هر رفتار و پدیده اى به دست می آوریم، همراه با پدید آمدن احساسات مطلوب و خوشایند یا نامطلوب و ناخوشایند است.
هنگامی که شناخت و آگاهی انسان از یک پدیده با احساس مطلوب، همراه می شود، در وجود او، تأثیر مثبت و ماندگار گذاشته و او را مستعد بروز رفتار دلخواه می نماید. دقیقاً به همین دلیل بوده است که پیامبر اعظم صلوات الله علیه، با آگاهى از ویژگیهای اخلاقی و احساسات و عواطف مخاطبان خویش ، به منظور ابلاغ و انتقال مطلوب پیامهاى دینى و تربیتی از شیوه هاى گوناگونی برای ایجاد آمادگى روحی و روانى براى انجام فرایض دینی به ویژه فریضه ی نماز، و ایجاد نگرش مثبت و سازنده نسبت به آن، استفاده می کردند.
پرهیز از سخت گیری در مقوله ی نماز
سخت گیری و حساسیت بیش از حد در مورد نماز، می تواند آسیب های جبران ناپذیری به این فرهنگ متعالی وارد سازد. یکی دیگر از فرصت های بسیار مغتنم ترویج فرهنگ نماز در بین نسل جوان، مسند قانون گذاری در این امر است. مسئولین و متولیان این امر، موظفند که با وضع قوانین آسان و متعالى تعداد بیشتری از جوانان و نوجوانان را جذب نماز نمایند. بنابراین، انتظار می رود که کارگزاران نظام اسلامی، با سعه ی صدر، قوانین افراطی و دست و پاگیر و چالشزا را به حداقلِ ممکن رسانده، در بالا بردن روحیه امید و نشاط اجتماعی و نیز شرکت فعال همه ی اقشار جامعه در امور مذهبی و دینى، علی الخصوص برپایی نمازهای جماعت بکوشند.
خداوند متعال در قرآن کریم، این اصل را مبنای تشریع احکام و حدود اسلام قرار داده و آسانی و سهولت را یکی از ویژگی های ممتاز دینداری اسلامی معرّفی کرده است، از آن جمله؛
-
- «… یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ …»؛ خداوند، برای شما آسانی را می‌خواهد و دشواریِ شما را نمی‌خواهد.[۱۱]
- «… وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ …»؛ و در دین (اسلام) برای شما هیچ مشقّت و سختی طاقت فرسایی قرار نداده است.[۱۲]
- «لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا … » ؛ خداوند هیچ کس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی‌کند.[۱۳]
رسول خدا صلی الله علیه و آله نیز، این موضوع را بارها مورد تأکید قرار داده و می فرمودند که اسلام دین آسانی است. روایت شده که یکی از اصحاب پیامبر صلوات الله علیه به نام عثمان بن مَظعون روزها را به روزه داری و شب‌ها را به عبادت می پرداخت و به زندگی و اهل خود توجه نمی کرد و این امر، گلایه ی همسر او را در پی داشت. رسول خدا خطاب به وی فرمود: «ای عثمان! خداوند متعال، مرا به رهبانیت (گوشه گیری از مردم و ترک دنیا ) نفرستاده است؛ بلکه مرا به شریعت و دینی که مستقیم و آسان است، مبعوث کرده است».[۱۴]
فرصت های آموزشی در مدارس و دانشگاه ها
محیط های آموزشی علی الخصوص، مدارس و دانشگاهها به عنوان مراکز آموزش های بنیادی و پژوهشی، نقش بسیار مهمی در ترویج فرهنگ نماز و اعتلای آن در جامعه دارند؛ زیرا نسل جوان و نوجوان، غالباً در خلال آموزش ها و اطلاعات دریافتی، به دنبال شناخت عمیقتر از اعتقادات و عقاید دینی خود هستند و معلمین و اساتید میتوانند به عنوان راهنما نقش مهم و تأثیر گذاری در این روند شناختی ایفا نمایند.
کلام آخر
نماز، یک نیاز است، نیاز بنده به معبود! اما، نماز را نمی‌توان در جرگه ی نیاز‌های رایج افراد و جامعه ی مسلمانان دانست. این فریضه عبادی بزرگ، نقشی بسیار فراتر از نیازمندیهای رایج انسان ها بر عهده دارد. نماز را باید، مانند روح برای جسم انسان و یا همچون هوا در مقایسه با دیگر نیاز‌های حیاتی انسان دانست. اینکه قبول شدن سایر طاعات و عبادات و اعمال انسان، به قبولِ فریضه ی نماز منوط شده است و اینکه امر به برپایی نماز و ایستادگی بر آن از پیامبر صلوات الله علیه، مطالبه شده؛ «وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاهِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا …»[۱۵] و یا اینکه ترویج نماز، نخستین حکم در برپایی حاکمیت صالحان منظور شده و اقامه و تأکید بر حسن ادای آن بیش از هر فریضه ی واجب دیگری در قرآن کریم تکرار شده است، همه و همه ادله ی اثبات جایگاه والا و بی مانندِ این فریضه ی الهی است.
ترویج فرهنگ نماز در میان نسل جوان و نوجوان، کلید گسترش و اعتلای جایگاه این نعمت بزرگ الهی و استقرار آن در جایگاه مناسب و شایسته ی آن است. متولیان امر و متصدیان امور مرتبط با نسل جوان و نوجوان، در همه جا و همه وقت، از خانه و خانواده گرفته، تا مدرسه و دانشگاه، از محیط های ورزشی و تفریحی گرفته تا کوچه و خیابان، از متخصصان و عالمان دینی گرفته تا معلمان و اساتید در مدارس و دانشگاهها و … همه و همه باید خود را مخاطب حکمِ «اقیموا الصلاه» بدانند. شیوه های آموختن و برپا داشتنِ نماز و کیفیت بخشیدن و اعتلای آن را برای قشر نوجوان و جوان هموار سازند. به امور مربوط به نماز، مانند مسجد، نمازهای جماعت، ائمه جماعات، حضور قلب داشتن در نماز، برنامه های دینی، مفاهیم و معانی عبارات و حرکات و اعمال نماز و احکام نماز و نظایر این ها، جاذبه ببخشند و به معنای واقعی کلمه، فرهنگ نماز را ترویج نمایند.
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- سوره عنکبوت، آیه ۴۵
- سوره نسا، آیه ۶۹
- سوره صف، آیه ۲ و ۳
- سوره آل عمران، آیه ۴۳
- تفسیر اثنی عشری، حسینی شاه عبدالعظیمی
- قرائتی، ج۱ ،۱۳۹۰.
- سوره جمعه، آیه ۹
- سوره یاسین، آیه ۱۳ و ۱۴
- ترجمه مهدی الهی قمشه ای
- سوره مائده، آیه ۲
- سوره بقره، آیه ۱۸۵
- سوره حج، آیه ۷۸
- سوره بقره، آیه ۲۸۶
- الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ج ۵، ص ۴۹۴
- سوره طه، آیه ۱۳۲
