ثواب و آثار قرائت سوره حمد

۰ زمان تقریبی مطالعه 9 دقیقه

سوره حمد یا فاتحه اولین سوره قرآن کریم است که با نام های فاتحه الکتاب، ام القرآن، سبع المثانی، شفا و … نیز شناخته میشود. احادیث و روایات فراوانی از اهل بیت علیهما السلام در مورد شان و فضیلت این سوره بیان شده است. رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در مورد ثواب قرائت این سوره فرموده: هرکس سوره حمد را قرائت کند خداوند به عدد خواندن تمام کتاب هایی که از آسمان نازل شده به او ثواب و پاداش عنایت می فرماید.[۱] از این رو میخواهیم در این مقاله به بررسی فضیلت، ثواب و آثار قرائت سوره حمد بپردازیم. لطفا تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

نام های سوره حمد

یکی از اسامی مشهور این سوره، فاتحه الکتاب یا به اختصار فاتحه است؛ زیرا اولین سوره از قرآن کریم است که هنگام باز کردن قرآن با آن روبرو میشویم.

از نام‌های دیگر معروف این سوره میتوان به حمد اشاره کرد زیرا در این سوره آیات مبنی بر حمد و ستایش خداوند هستند.

ام الکتاب یا ام القرآن نام های بعدی این سوره هستند؛ یعنی اصل الکتاب که گویا کتاب از آن حاصل شده است. مثل آنکه زمین چون از زمین کعبه توسعه یافته، اسم زمین مکه را ام القری نامیده اند. همچنین به این دلیل که مطالب قرآن به طرز بسیار مختصر و جامع در این سوره اشاره شده، وحدانیت، ربوبیت، عبودیت و … به طور مختصر در این سوره وجود دارد.

نام های دیگری مانند شفا(به دلیل خاصیت شفای دردها بودن)، سبع المثانی ( یعنی سوره ۷ آیه ای که در رکعت اول و دوم تکرار میشود)، کنز ، اساس، راقیه(یعنی پناه دهنده)، دعا، کافیه و … بدلیل ارزش و اهمیت بالای این سوره برای آن ذکر شده است.

محل نزول سوره حمد

سوره حمد، بر خلاف تمام سوره‌های دیگر، دو بار بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده است: بار اول در مکه و بار دوم در مدینه؛ به همین جهت، به آن مثانی هم گفته میشود؛ البته از آن رو که این سوره اولین بار در مکه نازل شده، آن را سورهٔ مکی می‌خوانند.

ثواب قرائت سوره حمد

در سند معتبری از امام رضا علیه السلام روایت شده که: بسم الله الرحمن الرحیم به اسم اعظم الهی از سیاهی چشم به سفیدی چشم نزدیک تر است[۲] به همین دلیل چه شایسته است از همان ابتدای قرائت سوره توجه کافی به اهمیت آن داشته باشیم.

در روایتی دیگر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده: هر کس سوره حمد را بخواند، حق تعالی بعه تعداد هر آیه که از آسمانه نازل شده است به او ثواب کرامت میکند.[۳]

از امام حسن عسکری علیه السلام نقل شده که پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: خداوند عالمیان میفرماید من سوره فاتحه را میان خود و بنده ام تقسیم کرده ام، پس نصف این سوره از من و نصف آن از بنده من است، در این سوره، آنچه که بنده ام از من سوال میکند، به او عطا میکنم.

پس چون بنده ام میگوید: بسم الله الرحمن الحریم، حق تعالی میفرماید: بنده ام به نام من آغاز کرد و بر من لازم است که کارهای او را به اتمام برسانم و در تمامی احوال، بر او برکت بفرستم.

وقتی بگوید: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏ حق تعالی می فرماید: بنده ام مرا ستایش کرد و می داند نعمت هایی که نزد اوست از جانب من است و بلاهایی که از او دور شده، همه به لطف و احسان من است. شما ملائکه ها را گواه می گیرم که من نعمت های آخرت را هم به نعمت های دنیای بنده ام اضافه می کنم و از او بلاها را دفع می کنم، همان طوری که بلاهای آخرت را از او دفع کردم.

زمانی که بنده میگوید: (الرَّحمنِ الرَّحیم). خداوند می فرماید: بنده من شهادت داد که من رحمان و رحیم هستم. من هم شما را شاهد می گیرم که ثواب او را بسیار و نصیبش از عطای خود را بزرگ کردم.

وقتی که بنده بگوید: (مالِک یوْمِ الدِّینِ ). خداوند متعال می فرماید: ای ملائکه من شما را شاهد می گیرم چون وی اعتراف به این کرد که من صاحب روز پاداش هستم من هم در روز حساب، حساب او را آسانتر می کنم، حسنات وی را قبول می کنم و از گناهانش در گذرم.

و وقتی که بنده در نماز می گوید: إِیاک نَعْبُدُ خداوند می فرماید: بنده من راست گفت، به من عبادت می کند. من شما را شاهد می گیرم که برای عبادت این بنده ام چنان ثوابی کرامت فرمایم که تمامی مخالفان او آرزوی منزلت او را نمایند.

و آن زمان که وَ إِیاک نَسْتَعِینُ را بگوید خداوند می فرماید: بنده من از من یاری خواست و به من پناه آورد. من شما را شاهد می گیرم که در تمامی امور او به وی یاری دهم و در همه سختی ها به فریاد او برسم و روز قیامت هم دست او را بگیرم و داخل بهشت بکنم.

و وقتی که بنده اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ تا آخر سوره را بخواند خداوند می فرماید: آنچه از من طلب کرد به او کرامت کردم و آنچه آرزو کرد به او عطا نمودنم و او را از آنچه تارسید در امان داشتم[۴]

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: فضیلت سوره حمد مانند فضیلت حاملان عرش است، هر کس آن را قرائت کند، ثوابی مانند ثواب حاملان عرش به او داده می شود.[۵]

امام علی علیه السلام فرمود: از رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم شنیدم که فرموده است: خدای متعال به من گفته: ای محمد به تو هفت آیه از مثانی و قرآن عظیم داده ایم. پس فاتحه الکتاب را جدا کرد و بر من منت گذاشت آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد». و حقیقتا فاتحه الکتاب بهترین چیزی است که در گنج های عرش است و خداوند عز و جل این سوره را به طور اختصاصی به پیامبر اکرم(ص) داد و بدین سبب او را با عزت کرد و هیچ یک از پیغمبرانش را با او در این فضیلت شریک نکرده است، به جز سلیمان که خدای تعالی به او «بسم الله الرحمن الرحیم» را از فاتحه الکتاب داده است و از بلقیس حکایت کرده که گفت: به درستی که نوشته ای عزیز و گرامی از سلیمان به من رسیده است و نوشته این است که هر کس «بسم الله الرحمن الرحیم» را بخواند و به محمد و دوستی اهل بیت او اعتقادرداشته باشد و ایمان قلبی و ظاهری به ایشان داشته باشد خداوند به ازای هر حرفی که از آن سوره پاداش و ثوابی بهتز از دنیا و انچه از مال ها و خوبی ها در آن است به او می دهد و کسی که به صوت خواننده این سوره گوش دهد ثوابش مانند کسی است که این سوره را می خواند پس هر یک از شما باید بسیار کوشش کند تا این ثواب و پاداش را به دست آورد که غنیمیتی است که نباید از آن گذشت تا حسرت و افسوس آن بماند.[۶]

در حدیثی دیگر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمده است که اگر سوره حمد را در یک کفهٔ ترازو و دیگر سوره های قرآن را در کفهٔ دیگر قرار دهیم، سوره حمد هفت برابر سنگین تر است.[۷]

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در حدیثی دیگر نیز فرموده: هر مسلمانی که سوره‌ ‌حمد را قرائت نماید، اجری مانند قرائت دو سوم قرآن به او عطا می شود، و نیز اجری مانند صدقه بر مردان و زنان مومن عنایت می شود.[۸]

خواص قرائت سوره حمد

درمان بیماری

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر کس بیمار شود و در همان وقت، هفت مرتبه سوره حمد را بخواند، اگر بیماری اش برطرف شود اکتفا نماید و اگر برطرف نشد، هفتاد مرتبه بخواند و من عافیت را برای او ضامنم.[۹]

امام محمد باقر علیه السلام نیز درباره فضیلت سوره حمد میفرمایند: هر کسی که سوره حمد او را عافیت ندهد، هیچ چیز او را عافیت ندهد.[۱۰]

همچنین منقول است که امام صادق به بعضی از اصحاب خود که از تب شکایت میکردند فرمود: بندهای پیراهنت را بگشا و سر در گریبانت کن و اذان و اقامه بگو و سپس هفت مرتبه سوره حمد را بخوان، آن شخص به این توصیه عمل کرده و به زودی شفا یافت[۱۱]

در حدیث دیگری نیز آمده است که شخصی از سردرد به امام صادق علیه السلام شکایت کرده بود و امام فرمودند: دست خود را بر موضعی بگذار که درد میکند و سوره حمد و آیت الکرسی را بخوان و بگو: الله اکبرُ الله اکبرُ لا اله الا الله و الله اکبر الله اجَلَّ و اَکبَرُ مِمّا اَخافُ و اَحذَرُ وَ اَعوذُ باللهِ مِن عِرقِ نَعّارٍ و اعوذ بالله مِن حَرِّالنّار[۱۲]

روزی فراوان و رسیدن به آرزوها و حاجت ها

امام علی علیه السلام فرموده است:

چنانچه رزق و روزی و ثروت زیادی میخواهی و دوست داری از هر بنده و آزادی بی نیاز باشی و به زودی به آرزوهایت برسی و از غل و غش و حیله در امان باشی؛ پس سوره حمد را بخوان که اسرار عجیبی در آن نهفته است. برای رسیدن به آرزوها و حاجت هایت، این سوره را در پنج نوبت (صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا) ۱۰۰ مرتبه تلاوت کن.

پس آنچه که از عزت و مقام و حرمت می خواهی، به ٱن می رسی، و ٱن عزّتی که هیچ وقت تغییر و با حادثه های زمان کاستی پیدا نمی کند و نیز توفیق و خوشحالی مداوم به تو می رسد و از همه شرها و ناراحتی ها و ضررها در امانی.

هیچ وقت تو را گرسنگی و برهنگی و جدایی یار نمی رسد، و هیچ کس به تو برای امر و نهی مسلط نمی شود، و در حفظ الهی هستی و به ٱرزوهایت در زندگی می رسی.پس اگر این ختم را همیشه ادامه دادی، شخصی به عنایت الهی به سوی تو می ٱید و تو را از دیگران بی نیاز می کند. [۱۳]

افزایش نور چشم

پیامبر عظیم الشان اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرموده اند:چون کسی را درد چشم باشد یا در بینایی او ضعفی باشد در اول ماه چون هلال ماه را ببیند دست بر چشم خود بگذارد و سوره حمد را ۱۰ بار با نیت خالص و توجه به معنی آن بخواند و در آخر نیز سوره توحید را سه مرتبه بخواند سپس هفت مرتبه بگوید:یا ربِّ قَوِّ بَصَری.

سپس بگوید: اللهم اکف انت الکافی، اللهم عاف انت المعافی. درد چشم و ضعف بینایی به صحت مبدل می گردد.[۱۴]

همچنین هر کسی با ایمان سوره حمد را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بنویسد به مشک و زعفران در جامی آبگینه و بشوید آن را از آب بارانی که در کانون الاخر (ماه سوم از ماههای سریانی) که هوا شروع می کند به سرد شدن، آمده باشد و در وقت شستن «سوره حمد» را بخواند و به این آب، سرمه اصفهانی بساید و در چشم کند، امراض چشم زایل می شود و روشنی چشم زیاد می گردد و به صحت و سلامتی چشم را نگاه می دارد.[۱۵]

افزایش برکت و گشایش روزی

رسول اکرم صلی الله علیه و اله و سلم فرموده است: هرکس، زمانیکه وارد خانه خود بشود، سوره حمد و توحید را قرائت نماید خداوند متعال فقر را از خانه او دور کرده و برکت زندگی او را به حدّی زیاد می کند که به همسایگانش نیز می رسد.

امام صادق علیه السلام نیز در این مورد فرموده است: هرکه سوره حمد را قرائت کند، به لطف و عنایت الهی، درهای خیر دنیا و آخرت به روی او گشوده خواهد شد.[۱۶]

برطرف شدن تب

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر که، با ایمان سوره حمد را ۴۰ بار بر کاسه آب با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بخواند و آن آب را بر روی کسی که تب دارد بپاشد تب از او زایل می گردد. [۱۷]

قبولی نزد سلاطین

در روایات آمده است بدین منظور در ساعات اول روز جمعه سوره حمد را در ظرف طلا به مشک و کافور با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بنویسد و به گلاب بشوید و گلاب را در شیشه کند و هر روز از آن به قدری بر روی خود بمالد جاه و قبول او نزد سلاطین و حکام زیاد می شود و از هر چه ترسد ایمن گردد.[۱۸]

جهت مشاهده سایر مقالات و نوشته های نمازی میتوانید روی مقالات نمازی کلیک کنید.
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز