فضیلت و آثار و برکات خواندن سوره توبه

سوره توبه نهمین سوره قرآن کریم است که در مدینه بر پیامبر (ص) نازل شده و در جزء دهم و یازدهم قرآن جای دارد. سوره توبه از سوره‌های طولانی و نسبتأ بزرگ قرآن به‌شمار می‌رود. در روایات بسیاری به فضایل و آثار و برکات این سوره اشاره شده است. از جمله اینکه خواندن سوره توبه موجب رهایی از نفاق، اعطای پاداش فراوان و آمرزش گناهان خواهد شد. در مورد آثار و برکات این سوره نیز ذکر شده که خواندن آن برای در امان بودن از حیوانات درنده و ایمنی از بلایایی چون غرق شدن و آتش‌سوزی مفید است. در این مقاله قصد داریم در مورد فضایل و آثار و برکات سوره توبه مطالبی را بیان کنیم، اگر شما نیز به‌دنبال اطلاعات و آشنایی بیشتر با این سوره هستید، با ما همراه باشید.

معرفی سوره توبه و ویژگی‌های آن

سوره توبه «نام‌های زیادی دارد اما دو نام برائت و توبه بیشتر از سایر نام‌ها شناخته شده هستند. برائت از آیه اول سوره توبه گرفته شده است و نام توبه به این دلیل که در این سوره آیات زیادی در مورد توبه ذکر شده بدین نام خوانده شده است. از دیگر نام‌های این سوره می‌توان به فاضحه به معنای رسوا کننده، مُخزیه به معنی خوار کننده و مُبَعثِره یعنی کاونده اشاره کرد» (۱). سوره توبه «یکی از سوره‌های مدنی قرآن و در ترتیب نزول سوره صد و چهاردهم و آخرین سوره‌ای است که بر رسول خدا نازل شده است» (۲). سوره توبه «دارای ۱۲۹ آیه و ۲۵۰۶ کلمه است و تعداد حروف این سوره ۱۱۱۱۶ حرف است. سوره توبه از نظر حجمی از جمله سوره‌های سبع‌الطوال قرآن به شمار می‌رود. سوره توبه چیزی در حدود یک جزء از قرآن را تشکیل می‌دهد» (۳).

تنها سوره بدون بسم الله الرحمن الرحیم

 یکی از ویژگی‌های سوره توبه این است که «این سوره برخلاف سوره‌های دیگر قرآن، بسم‌الله الرحمن الرحیم ندارد و با این عبارت شروع نمی‌شود. مفسران چند دلیل را برای این امر ذکر کرده‌اند. اول آنکه سوره توبه به‌دنبال سوره انفال آمده و بر اساس روایات این دو یک سوره به حساب می‌آیند. و سوره توبه به عنوان متمم سوره انفال است» (۴). دیگر آنکه عبارت «بسم‌الله الرحمن الرحیم» آیه رحمت و امان به‌شمار می‌رود و سوره توبه برای برداشتن امان و رفع آن است به همین سبب بسم الله در ابتدای آن ذکر نشده است» (۵). دیگر آنکه «این سوره در واقع با اعلان جنگ به دشمنانی که پیمان شکن هستند و اظهار بیزاری و برائت و در پیش گرفتن یک روش محکم در برابر آنان شروع شده است و نمایانگر خشم خداوند نسبت به این گروه است و با بسم‌الله الرحمن الرحیم که نشانه صلح، محبت و دوستی است و صفت رحمانیت و رحیمیت خدا است هماهنگی ندارد» (۶).  ذکر شده که «سوره توبه را نباید با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز کرد اما ذکر بسم الله‌الرحمن الرحیم برای خواندن آیات دیگر این سوره زمانی که سوره را از ابتدای آن نمی‌خوانیم جایز است» (۷). چون سوره توبه «بدون بسم‌الله الرحمن الرحیم آمده است بهتر است با استعاذه و عباراتی به مانند اعوذ بالله من الشیطان رجیم و مانند آن آغاز به خواندن شود» (۸).

فضیلت‌های خواندن سوره توبه

روایت بسیاری از رسول خدا (ص) و ائمه (ع) در مورد  فضیلت‌های سوره توبه ذکر شده است که در ادامه آن‌ها را بیان می‌کنیم.

پاکیزه شدن از نفاق

از رسول خدا (ص) روایت است که فرمودند: «هر کسی سوره توبه را بخواند خداوند او را در قیامت پاکیزه از نفاق محشور خواهد کرد» (۹).

اعطای پاداش و آمرزش گناهان

در روایتی دیگر از ایشان آمده است که «هر کس سوره‌های انفال و توبه را بخواند من شفاعت کننده و گواهی دهنده او در روز قیامت خواهم بود اینکه او از نفاق دور است و به تعداد همه مردان و زنان منافقی که در دنیا وجود دارند به او ده پاداش و حسنه عطا می‌شود و ده گناه از گناهان او پاک شده و ده درجه بالا برده خواهد شد و عرش و حاملان آن در زندگی این دنیا بر او درود خواهند فرستاد» (۱۰).

بهره‌مندی از مائده‌های بهشتی و مبرا شدن از روح نفاق

 در روایتی از امام صادق (ع) ذکر شده است که «هرکسی سوره‌های انفال و برائت را در هر ماه قرائت کند روح نفاق در او وارد نخواهد شد و از پیروان حقیقی امیرالمؤمنین علی (ع) خواهد بود» (۱۱).

در روایتی دیگر آمده است که ایشان فرمودند: «هر کس سوره‌های انفال و توبه را در هر ماه قرائت نماید هیچگاه روح نفاق در وجود او وارد نشده و او از پیروان راستین امام علی (ع) خواهد بود و در روز قیامت از مائده‌های بهشتی به همراه شیعیان بهره‌مند می‌شود تا اینکه مردم از حساب خود آسوده شوند» (۱۲).

شفاعت بزرگان

 در جای دیگر بیان شده که ایشان فرمودند: «هر کس دو سوره انفال و توبه را در هر ماه بخواند نفاق هرگز به او وارد نشده و در میان بزرگان مورد شفاعت قرار می‌گیرد» (۱۳).

آثار و برکات خواندن سوره توبه

سوره توبه آثار و برکات فراوانی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

ایمنی از غرق شدن و در آتش افتادن

ذکر شده است که «هر کسی با اعتقاد و ایمان آیه ۱۲۹ سوره توبه «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» را هر روز ۷۰ مرتبه با خلوص نیت و توجه به خدا و معنی آن قرائت کند خداوند همه کارهای مهم دینی و دنیایی او را کفایت خواهد کرد و از غرق شدن و در آتش افتادن و مردن در زیر دیوار و کشته شدن به شمشیر در امان می‌دارد» (۱۴).

ایمنی از درندگان

ذکر شده است که « هرکسی از حیوانات درنده و وحشی می‌ترسد برای در امان ماندن از درندگان آیات ۱۲۸ و ۱۲۹ سوره توبه «لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ» (۱۲۸) و «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» (۱۲۹) را بخواند از آن حیوانات ضرری به او نخواهد رسید» (۱۵).

برای گرفتار نشدن

 آمده است که برای عدم گرفتاری  «آیه ۱۲۸ سوره توبه «لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ»  را پس از نماز صبح و قبل از سخن گفتن ده مرتبه با خلوص نیت، توجه به خدا و معنی آن بخواند و بر کف دست‌های خود بدمند و بر روی خود بمالند و دستان خود را بر تمام اعضای بدن بکشند در آن روز به هیچ نوع گرفتاری دچار نخواهند شد» (۱۶).

پیروزی بر دشمنان

از امام صادق (ع) ذکر شده است که «برای طلب فتح و ظفر بر دشمنان هر کس با اعتقاد و ایمان ۴۱ مرتبه سوره توبه را با نیت خالص، توجه به خدا و معنی آن قرائت کند بر دشمنان پیروز می‌شود. در روایتی دیگر آمده که ۲۱ مرتبه خوانده شود» (۱۷).

حاجت‌روایی

نیز ذکر شده است که «اگر کسی حاجتی نزد پادشاهی داشته باشد ۱۱ مرتبه سوره توبه را با خلوص نیت، توجه به خدا و معنی آیات آن قرائت کند حاجت او برآورده خواهد شد» (۱۸).

در امان ماندن از دزد و آتش‌سوزی

از رسول خدا (ص) روایت است که «اگر کسی سوره توبه را بنویسد و در کلاه یا جوف عمامه خود قرار دهد از دزد در امان خواهد بود و اگر دزد و راهزنی به او برخورد کند از او منصرف خواهد شد و خانه‌ای که این سوره در آن باشد از آتش‌سوزی در امان خواهد بود حتی اگر تمام محله و کوچه‌های مجاور آن دچار آتش‌سوزی شود آتش به این خانه در صورتی که این سوره در آن نوشته شده و موجود باشد آسیبی نخواهد رساند» (۱۹).

دفع وسوسه

آمده است که «برای دفع وسوسه و دلشوره و گمان بد آیه ۱۲۹ «فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» سوره توبه را بخوانند و با خود همراه داشته باشند» (۲۰).

کلام آخر

سوره توبه یکی از سوره‌های قرآن است که خواندن آن فضایل و آثار و برکات فراوانی دارد. در روایاتی از پیامبر (ص) و ائمه (ع) فضایل خواندن این سوره را بهره‌مندی از شفاعت پیامبر (ص) و مائده‌های بهشتی دانسته‌اند. از آثار و برکات سوره توبه در روایات آمده که برای دفع وسوسه، ایمنی از دزد، پیروزی بر دشمنان و عدم گرفتاری مفید است. با توجه به روایات ذکر شده در مورد فضایل و خواص این سوره قرآن، توصیه می‌شود که خواندن سوره توبه را فراموش نکنید.

پی‌نوشت

1. دائره‌المعارف قرآن کریم، ج۹، ص ۵۹ ـ ۶۰.
2. معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ ش، ج۲، ص ۱۸.
3. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص ۱۲۳۸ ـ ۱۲۳۹.
4. طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۰ ش، ج۹، ص ۱۴۶. ترجمه المیزان، ج۱۳، ص ۳۲۰.
5. ابوالفتوح رازی، روض‌الجنان، ۱۳۷۶ ش، ج۹، ص ۱۶۳.
6. تفسیر نمونه، ج۷، ص ۳۲۷.
7. ویکی شیعه.
8. همان.
9. تفسیر برهان، ج۶، ص ۱۱۶.
10. مستدرک‌الوسائل، ج۴، ص ۳۴۰.
11. تفسیر برهان، ج ۶، ص ۲.
12. همان.
13. مستدرک‌الوسائل، ج۴، ص ۳۴۱.
14. خواص آیات قرآن، ص ۸۷.
15. من لایحضره الفقیه، ج۴، ص ۲۵۴.
16. خواص آیات قرآن، ص ۸۷.
17. خواص آیات قرآن، ص ۸۶.
18. همان.
19. تفسیر برهان، ج ۶ ، ص ۱۱۶.
20. درمان با قرآن، ص ۴۳.