اعمال شب و روز چهارشنبه + اذکار و آداب مخصوص شب و روز چهارشنبه

تمام روزهای هفته، اعمال و آداب مخصوص خود را دارند که در کتب فقهی و منابع دینی به تفصیل ذکر شده اند. همچنین، بر طبق حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، هر روز از ایام هفته به یک یا چند تن از امامان معصوم علیهم السلام اختصاص دارد و به نام مبارک ایشان، معطر شده است، از این رو، خواندن زیارتِ مخصوص این امامانِ معصوم در ایام هفته، جزو سفارشات مستحب بزرگان دین است. در ادامه به اعمال و آداب و دعاها و زیارات مخصوص چهارشنبه، خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

اعمال شب چهارشنبه

توسل کردن به اولیای الهی و واسطه قرار دادن ایشان بین بنده و معبود، از جمله اعمال و آداب پسندیده است که به دلیل آبرومندی و عزت ایشان در نزد پروردگار، می تواند منشأ خیر و برکت برای انسان باشد. به‌ همین دلیل است که شیعیان مخلص و باایمان، هرگاه که دلتنگ تقرب می شوند، سراغ دعای پرفیض توسل می روند. برای خواندن دعای توسل زمان و مکان مشخصی، ذکر نشده اما بیشتر علما بهترین زمان خواندن دعای توسل را شب چهارشنبه می‌دانند و توصیه می‌کنند که بهتر است پس از خواندن نماز مغرب و عشا و در صورت امکان، به‌ صورت جماعت خوانده شود. البته مداومت بر خواندن این دعا و توسل روزانه به امامان معصوم علیهم السلام یقیناً شایسته تر و مطلوب تر است.

اعمال مخصوص روز چهارشنبه

نمازهای مستحبی روز چهارشنبه

نماز دوازده رکعتی رسول الله

از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است: «اثْنَتَیْ عَشْرَهَ رَکْعَهٍ بِالْحَمْدِ مَرَّهً وَ التَّوْحِیدِ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ ثَلَاثاً ثَلَاثاً نَادَاهُ مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ الْعَرْشِ یَا عَبْدَ اللَّهِ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ مَا تَأَخَّرَ»:

هر کس دوازده رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک بار، توحید و معوذتین (فلق و ناس) هر کدام سه بار قرائت کند، منادی عرش ندا می دهد ای بنده خدا عملت را از سر بگیر زیرا که برای تو گناهان گذشته و آینده ات آمرزیده شد.[۱]

نماز چهار رکعتی امام عسکری

همچنین از امام حسن عسکری علیه السلام روایت شده است که: «هرکه روز چهارشنبه چهار رکعت نماز بجاى آورد، و در هر رکعت پس از سوره حمد یک مرتبه قل هو اللّه احد و انّا انزلناه بخواند، خدا توبه او را از هر گناهى که باشد مى‏ پذیرد و حوریّه‏ اى در بهشت به همسرى او در مى‏ آورد.»[۲]

نماز شب پنج شنبه (عصر روز چهارشنبه)

نماز دو رکعتی پیامبر اکرم صلی الله

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده: «رَکْعَتَیْنِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِالْحَمْدِ مَرَّهً وَ آیَهِ الْکُرْسِیِّ وَ الْقَلَاقِلِ خَمْساً خَمْساً فَإِذَا سَلَّمَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ خَمْسَ عَشْرَهَ مَرَّهً وَ جَعَلَ ثَوَابَهَا لِوَالِدَیْهِ فَقَدْ أَدَّى حَقَّهُمَا یَوْمَهُ: کَلَیْلَهِ الْإِثْنَیْنِ وَ کَذَا لَیْلَهَ الْجُمُعَهِ وَ یَوْمَهَا.»:

هرکس شب پنج شنبه، بین نماز مغرب و عشا، دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار حمد، آیه الکرسی، سوره های (قلاقل) کافرون، توحید، فلق و ناس را پنج بار بخواند و بعد از اتمام نماز، پانزده بار استغفار نماید و ثواب این نماز را به پدر و مادرش تقدیم کند، حقّ والدین را ادا نموده است. همانند شب دوشنبه و شب جمعه و روز آنها.[۳]

دعای مخصوص روز چهارشنبه

یکی دیگر از اعمال مستحب روز چهارشنبه خواندن دعاست. در کتب فقهی و ادعیه، هر یک از ایام هفته، دعای مخصوص به خود دارند، که خواندن آنها توصیه شده است و دعای روز چهارشنبه که به دعای امام سجاد علیه السلام در روز چهارشنبه معروف است به این شرح است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ اللَّیْلَ لِبَاساً وَ النَّوْمَ سُبَاتاً وَ جَعَلَ النَّهَارَ نُشُوراً لَکَ الْحَمْدُ أَنْ بَعَثْتَنِی مِنْ مَرْقَدِی وَ لَوْ شِئْتَ جَعَلْتَهُ سَرْمَداً حَمْداً دَائِماً لا یَنْقَطِعُ أَبَدا وَ لا یُحْصِی لَهُ الْخَلائِقُ عَدَدا اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ أَنْ خَلَقْتَ فَسَوَّیْتَ وَ قَدَّرْتَ وَ قَضَیْتَ وَ أَمَتَّ وَ أَحْیَیْتَ وَ أَمْرَضْتَ وَ شَفَیْتَ وَ عَافَیْتَ وَ أَبْلَیْتَ وَ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَیْتَ وَ عَلَى الْمُلْکِ احْتَوَیْتَ أَدْعُوکَ دُعَاءَ مَنْ ضَعُفَتْ وَسِیلَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ حِیلَتُهُ وَ اقْتَرَبَ أَجَلُهُ وَ تَدَانَى فِی الدُّنْیَا أَمَلُهُ وَ اشْتَدَّتْ إِلَى رَحْمَتِکَ فَاقَتُهُ وَ عَظُمَتْ لِتَفْرِیطِهِ حَسْرَتُهُ وَ کَثُرَتْ زَلَّتُهُ وَ عَثْرَتُهُ وَ خَلُصَتْ لِوَجْهِکَ تَوْبَتُهُ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ ارْزُقْنِی شَفَاعَهَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لا تَحْرِمْنِی صُحْبَتَهُ إِنَّکَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اقْضِ لِی فِی الْأَرْبَعَاءِ أَرْبَعا اجْعَلْ قُوَّتِی فِی طَاعَتِکَ وَ نَشَاطِی فِی عِبَادَتِکَ وَ رَغْبَتِی فِی ثَوَابِکَ وَ زُهْدِی فِیمَا یُوجِبُ لِی أَلِیمَ عِقَابِکَ إِنَّکَ لَطِیفٌ لِمَا تَشَاءُ. [۴]

ذکر مخصوص روز چهارشنبه

عباراتی که در قالب اذکار برای ایام هفته آورده شده اند، نمونه ای از بهترین کلماتی هستند که بنده برای یاد معبود و معشوق خویش ادا می کند و نتیجه اش قطعاً، این خواهد بود که ذکر گوینده، مورد توجه و عنایت خداوند قرار بگیرد. اما امتیازی که این ذکرها دارند کوتاهی و اختصار و سهل بودن ادا و تکرار آنهاست. به همین دلیل هم، به راحتی می توان در طول روز، ذکر مخصوص به آن را به تعداد زیاد (صد مرتبه) تکرار کرد. ذکر مخصوص روز چهارشنبه «یا حَیُّ یا قَیّومُ»: ای زنده و ای پاینده است.

صد مرتبه تکرار این ذکر در روزهای چهار شنبه ی هر هفته، آثار و برکات فراوانی دارد. این ذکر باعث عزت دائمی می شود.

زیارت امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی علیه السلام:

روایت است که شخصی به نام صَقر بن اَبی دُلَف که در زمان خفقان و مراقبت های سفت و سخت از امام هادی علیه السلام در سامرا زندگی می کرد، به سختی و با ترس و لرز به دیدن آن حضرت رفت و از ایشان پرسید منظور از حدیث «لاَ تُعادُوا الأیَّامَ فَتُعَادِیَکُم.»: دشمنی نکنید با روزها که آنها با شما دشمنی خواهند کرد، چیست؟ امام هادی در پاسخ فرمودند: «منظور از روزها ما هستیم»، سپس نامگذاری هر یک از ایام هفته را به نام  یکی از امامان معصوم علیهم السلام برای او شرح می دهند. از زبان امام هادی علیه السلام روز شنبه به نام پیامبر اکرم صلوات الله، یکشنبه به نام امام علی علیه السلام، دوشنبه به نام امام حسن مجتبی و امام حسین علیهم السلام، روز سه شنبه به نام امام سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام، روز چهارشنبه به نام امام موسی کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی علیهم السلام، روز پنجشنبه به نام امام حسن عسگری علیه السلام  و روز جمعه به نام امام زمان ارواحنا فداه بیان شد [۵] و زیارت چهارشنبه اینچنین است:

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَوْلِیآءَ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا حُجَجَ اللَّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا نُورَ اللَّهِ‏فی‏ ضُلماتِ الْأَرْضِ اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَعَلی‏ آلِ بَیْتِکُمُ الطَّیِّبینَ‏الطَّاهِرینَ بِاَبی‏ اَنْتُمْ وَاُمّی‏ لَقَدْ عَبَدْتُمُ  مُخْلِصینَ وَجاهَدْتُمْ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ‏حَتّی‏ اَتیکُمُ الْیَقینُ فَلَعَنَ اللَّهُ اَعْدآئَکُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ اَجَمْعَینَ وَاَنَا اَبْرَءُ مَوْلایَ‏یا اَبا اِبْراهیمَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ یا مَوْلایَ یا اَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسی‏ یا مَوْلایَ‏یا اَبا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ یا مَوْلایَ یا اَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ اَنَا مَوْلیً لَکُمْ‏مُؤْمِنٌ بِسِرِّکُمْ وَجَهْرِکُمْ مُتَضَیِّفٌ بِکُمْ فی‏ یَوْمِکُمْ هذا وَهُوَ یَوْمُ الْأَرْبَعآءِ وَمُسْتَجیرٌبِکُمْ فَاَضیفُونی‏ وَ اَجیرُونی‏ بِالِ بَیْتِکُمُ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ!

درود بر شما ای دوستان خدا! درود بر شما ای حجّت‏های خدا! درود بر شما ای نور خدا در تاریکی‏های زمین! درود بر شما! صلوات خدا بر شما و بر خاندان پاک و پاکیزه‏ تان! پدرم و مادرم به قربان شما! شما با اخلاص، خدا را پرستیدید، و در راه خدا جهاد کردید، چنانچه ‏باید، تا به یقین رسیدید، لعنت کند خدا دشمنان شما را از جنّ و انس همه را و من از آنان به سوی خدا و شما بیزاری می‏جویم. ای مولایم، ای ابو ابراهیم، موسی بن جعفر! ای مولایم، ای ابوالحسن، علی بن ‏موسی! ای مولایم، ای جعفر، محمد بن علی! ای مولایم، ای ابوالحسن، علی بن محمد! من وابسته به شمایم و معتقد به راز شما و آشکار شما. مهمان شمایم در این روز که روزِ چهارشنبه است، وپناهنده به شمایم. مرا بنوازید و پناه دهید به خانواده خودتان که پاک ‏و پاکیزه‏ اند.

استعاذه روز چهار شنبه

یکی دیگر از اعمال پسندیده در روز چهارشنبه استعاذه است. به این معنی که با عبارات و کلماتی برگزیده، از شر شیاطین و اشرار به خداوند پناه می بریم و استعاذه این روز، بدین شرح است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏

اُعِیذُ نَفْسِی بِالْأَحَدِ الصَّمَدِ (مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِی الْعُقَدِ) وَ مِنْ شَرِّ ابْنِ قِتْرَهَ وَ مَا وَلَدَ أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الْأَعْلَی مِنْ شَرِّ مَا رَأَتْ عَیْنِی

وَ مَا لَمْ تَرَهُ أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الْفَرْدِ الْکَبِیرِ الْأَعْلَی مِنْ شَرِّ مَنْ أَرَادَنِی بِأَمْرٍ عَسِیرٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

وَ اجْعَلْنِی فِی جِوَارِکَ وَ حِصْنِکَ الْحَصِینِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْقَهَّارِ السَّلَامِ الْمُؤْمِنِ الْمُهَیْمِنِ الْغَفَّارِ (عَالِمِ الْغَیْبِ وَ

الشَّهَادَهِ الْکَبِیرِ الْمُتَعَالِ) [۶] هُوَ اللَّهُ هُوَ اللَّهُ هُوَ اللَّهُ لَا شَرِیکَ لَهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ کَثِیراً. [۷]

تسبیح روز چهارشنبه

شیخ طوسی در کتاب مصباح المجتهد، برای روز چهارشنبه تسبیحی آورده است که مطلع نخست آن چنین است:

سُبْحَانَ مَنْ تُسَبِّحُ لَهُ الْأَنْعَامُ بِأَصْوَاتِهَا یَقُولُونَ سُبُّوحاً قُدُّوساً سُبْحَانَ الْمَلِکِ الْحَقِّ الْمُبِینِ …

برای مشاهده متن کامل تسبیح روز چهارشنبه میتوانید روی نوار زیر کلیک کنید.

دعای امام موسی کاظم علیه السلام در روز چهارشنبه

شیخ طوسی در کتاب مصباح المجتهد، در باب اعمال روز چهارشنبه دعایی به نقل از موسی بن جعفر علیه السلام آورده است به این مطلع:

مَرْحَباً بِخَلْقِ اللَّهِ الْجَدِیدِ وَ بِکُمَا مِنْ کَاتِبَیْنِ وَ شَاهِدَیْنِ اکْتُبَا بِسْمِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ

وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْإِسْلَامَ کَمَا وَصَفَ وَ الدِّینَ کَمَا شَرَعَ وَ أَنَّ الْکِتَابَ کَمَا أَنْزَلَ وَ الْقَوْلَ کَمَا حَدَّثَ وَ (أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ‏)[۸]

روزه گرفتن

روزه مستحبی، از جمله اعمالی است که مقبول درگاه خداوند است و در سیره امامان معصوم و بزرگان دین، بسیار معمول بوده است. چنانچه در روایت آمده که روز جمعه برای برپایی نماز جعفر طیار، روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه، روزه گرفته شود و صدقه داده شود.[۹]

زیارت و عبادت در مسجد سهله

شیخ عباس قمی از سید بن طاووس نقل می‌کند که شب چهارشنبه به مسجد سهله[۱۰] وارد شو و برای آن نیز آداب و اذکاری نقل می‌کند.[۱۱]

اجتناب از سفر کردن

در باب روزهای مناسب برای سفر کردن در روایت اینگونه آمده است که: شایسته است روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بدارى و براى سفر کردن، روز شنبه یا روز سه‌شنبه یا روز پنجشنبه را اختیار کنى و از سفر کردن در روز دوشنبه و چهارشنبه و پیش از ظهر روز جمعه اجتناب کن.[۱۲]

استحباب استخاره در روز چهارشنبه

محدّث کاشانى [۱۳] در کتاب «تقویم المحسنین» براى استخاره به قرآن مجید، در ایام هفته ساعاتى را نقل کرده و گفته است: اختیار این ساعات، بنا بر مشهور بین اهل ایمان است، اگرچه حدیثى از اهل بیت بر آن یافت نشده است. بنابر این نظر، استخاره در روز چهارشنبه، تا ظهر خوب است، آنگاه از عصر تا عشاء آخر.[۱۴]

پی نوشت ها

1. کفعمی، بلد الامین و شیخ طوسی، مصباح المجتهد
2. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، نمازهای ایام هفته
3. البلد الامین، کفعمی، ادعیه و اعمال ایام هفته
4. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، دعاهای ایام هفته
5. مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳ق، ج۵۰، ص۱۹۴.
6. سوره الرعد، آیه ۹
7. شیخ طوسی، مصباح المجتهد
8. سوره نور، آیه ۲۵
9. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، نماز جعفر طیار
10. مسجد سَهْله از مشهورترین مساجد اسلامی که در قرن اول قمری در نزدیکی مسجد کوفه ساخته شده است. مسجد سهله، از مساجد منتسب به امام دوازدهم شیعیان است. بنابر برخی روایات، محل زندگی وی پس از ظهور، نیز خواهد بود.
11. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال مسجد سهله
12. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، آداب سفر
13. محمد بن مرتضی معروف به ملا محسن فیض کاشانی (زادهٔ ۱۰۰۷ در کاشان – درگذشتهٔ ۱۰۹۰ هجری قمری در کاشان) (۹۷۷–۱۰۵۸ هجری شمسی)، حکیم، و عارف شیعه مذهب دوره صفوی بود و در اواخر عمر خود توبه نامه و رسالاتی را به رشته تحریر در آورد و اخباری مسلک شد.. نام او محمد محسن، مشهور به ملا محسن، و تخلص ایشان فیض بوده‌است.از جمله رسالات او در زمینه اخباری و اصولی، سفینه النجاه است. فیض کاشانی در فقه و اصول و فلسفه و کلام و علم یقین و تفسیر قرآن و شعر و ادب آثاری ارزشمندی از خود به یادگار گذارده ‌است.
14. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ساعات استخاره