اعمال شب و روز پنج شنبه + اذکار و آداب مخصوص شب و روز پنجشنبه

 پنج شنبه ششمین روز هفته و یکی از مهم ترین و پرفضیلت ترین آنهاست زیرا در منابع فقهی اعمال مستحبی بسیاری برای آن ذکر شده است. اعمال و دعاهایی که برای روز پنج شنبه آورده شده، تأثیر بسیار مثبتی در زندگی انسان و روابط فردی و اجتماعی او خواهد داشت زیرا با انجام این اعمال، یاد خدا که آرامش دهنده ی دلهاست، بر روح و روان او مستولی می شود و خود را در رفتار و گفتار شخص نمودار خواهد کرد.. این اعمال در منابع و کتب فقهی و مذهبی و مکتب و سیره ی بزرگان دین ذکر شده و انجام آنها به مسلمانان توصیه شده است. در این مجال قصد داریم به اعمال مخصوص شب و روز پنج شنبه بپردازیم. با ما همراه باشید.

در اهمیت روز پنج شنبه

بر اساس روایاتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و نیز امامان معصوم علیه السلام، پنج‌شنبه روز مهمی است زیرا ویژگی‌های به خصوصی برای آن ذکر شده است. در منابع فقهی از پنج شنبه با عنوان:

روز مبارک برای مسلمانان[۱]

روز عرضه اعمال[۲]

روز آفرینش بهشت[۳]

و روز باز شدن درهای بهشت[۴] یاد شده است.

و نیز طبق روایتی از امام هادی علیه السلام، پنج شنبه منتسب به امام حسن عسکری علیه السلام است، از این رو خواندن زیارت ایشان در روز پنج شنبه توصیه شده است.

اعمال مخصوص شب پنج شنبه

نمازهای مخصوص شب پنجشنبه

نماز دو رکعتی شب پنجشنبه به نقل از پیامبر اکرم صلی الله:

رَوَى اِبْنُ مَسْعُودٍ عَنِ اَلنَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ:

ابن مسعود از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت کرده که ایشان فرمودند:

«مَنْ صَلَّى لَیْلَهَ اَلْخَمِیسِ بَیْنَ اَلْمَغْرِبِ وَ اَلْعِشَاءِ اَلْآخِرَهِ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَهٍ فَاتِحَهَ اَلْکِتَابِ مَرَّهً وَ آیَهَ اَلْکُرْسِیِّ خَمْسَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ یٰا أَیُّهَا اَلْکٰافِرُونَ وَ قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ وَ اَلْمُعَوِّذَتَیْنِ کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهَا خَمْسَ مَرَّاتٍ فَإِذَا فَرَغَ مِنْ صَلاَتِهِ اِسْتَغْفَرَ اَللَّهَ تَعَالَى خَمْسَ عَشْرَهَ مَرَّهً وَ جَعَلَ ثَوَابَهُ لِوَالِدَیْهِ فَقَدْ أَدَّى حَقَّ وَالِدَیْهِ.»[۵]:

هرکس شب پنج شنبه، بین نماز مغرب و عشا، دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار حمد، پنج بار آیه الکرسی، و هر یک از سوره های کافرون، توحید، فلق و ناس(یعنی معوَّذَتَین) را پنج بار بخواند و بعد از نماز پانزده بار استغفار نماید، و ثواب این نماز را به پدر و مادرش تقدیم کند، حقّ والدین را ادا نموده است.

نماز دیگر شب پنجشنبه از رسول الله

وَ رَوَى أَنَسُ بْنُ مَالِکٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله:

انس بن مالک روایت کرده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

«مَنْ صَلَّى لَیْلَهَ اَلْخَمِیسِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَهٍ فَاتِحَهَ اَلْکِتَابِ بِسَبْعِ مَرَّاتٍ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ مَرَّهً وَاحِدَهً وَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمَا بِتَسْلِیمَهٍ فَإِذَا فَرَغَ یَقُولُ مِائَهَ مَرَّهٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مِائَهَ مَرَّهٍ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى جِبْرِیلَ، أَعْطَاهُ اَللَّهُ سَبْعِینَ أَلْفَ قَصْرٍ تَمَامَ اَلْخَبَرِ.»[۶]:

هر کس در شب پنجشنبه چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت فاتحه الکتاب هفت بار و سوره قدر یک بار و هر دو رکعت به یک سلام، پس از اتمام نماز صد مرتبه صلوات (اللهم صل علی محمد و آل محمد) و صد مرتبه صلوات بر فرشته وحی(اللهم صل علی جبریل) بگوید، خداوند به او هفتاد قصر عطا می کند تا آخر حدیث.

نماز شب پنجشنبه از حضرت فاطمه سلام الله:

از حضرت فاطمه زهرا سلام الله روایت شده که:«رسول خدا مرا برای شب پنج‌شنبه نمازی آموخت به این شرح که هر کس شش رکعت (سه نماز، دو رکعتی) نماز گزارد و در هر رکعت بعد از حمد بخواند: قُلِ اللّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزَعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءِ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدکَ الْخَیْرِ اِنَّکَ عَلی کُلُّ شَیْءٍ قَدیُر تَوْلِجُ اللّیْلَ فِی النّهارِ وَ تَولِجُ النّهارَ فِی اللّیْلِ و تُخْرجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمیَت مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بغیر حِسابِ، و چون از نماز فارغ شد بگوید: جَزَی اللّهُ مُحَمِّداً ما هُوَ اَهْلَهُ، خدا برایش بیامرزد هر گناهی را تا هفتاد سال و به او از ثواب بی شمار عطا فرماید.

دعای شب پنج شنبه

شیخ طوسی در کتاب مصباح المجتهد و همینطور، ابراهیم کفعمی در بلد الامین، در باب دعاهای ایام هفته، برای شب پنجشنبه دعایی آورده اند که مطلع نخست آن چنین است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ سُبْحَانَکَ رَبَّنَا وَ لَکَ الْحَمْدُ أَنْتَ الَّذِی بِکَلِمَتِک خَلَقْتَ جَمِیعَ خَلْقِکَ‏ فَکُلُ‏ مَشِیَّتِکَ أَتَتْکَ بِلَا لُغُوبٍ اَثْبَتَ‏ مَشِیَّتَکَ وَ …

برای دیدن متن کامل دعا روی نوار باز شونده زیر کلیک کنید.

اعمال مخصوص روز پنج شنبه

ذکر مخصوص روز پنج شنبه

هر یک از ایام هفته، ذکر مخصوص به خود را دارند که مداومت بر گفتن آنها، آثار و برکات فراوانی به دنبال خواهد داشت. دائم الذکر بودن، خصیصه ای است که مؤمنان برای تقرب به خداوند، در پیش می گیرند از این رو، ذکرهای مخصوص روزهای هفته را در طول هفته زمزمه می کنند. همچنین هر یک از روزهای هفته، به یک یا چند تن از امامان و معصومینِ بزرگوار اختصاص دارد، بنابراین شایسته است همراه با گفتن ذکر مخصوص ایام هفته زیارت امام معصومی که آن روز به ایشان اختصاص دارد نیز خوانده شود.

لا اِلهَ اِلّا اللهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبین: خدایی جز آن خدای یکتا که سلطان حق و آشکار است نخواهد بود.

ذکر روز پنجشنبه به نام مبارک امام حسن عسکری علیه السلام است. روایت شده در این روز زیارت امام حسن عسکری علیه السلام را بخوانید زیرا که خواندن آن موجب برکت رزق و روزی می‌شود.

زیارت امام عسکری در روز پنج شنبه

السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَلِىَّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا حُجَّهَ اللّٰهِ وَخَالِصَتَهُ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا إِمَامَ الْمُؤْمِنِینَ، وَوَارِثَ الْمُرْسَلِینَ، وَحُجَّهَ رَبِّ الْعَالَمِینَ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَیْکَ وَعَلَىٰ آلِ بَیْتِکَ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ، یَا مَوْلاىَ یَا أَبا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ، أَنَا مَوْلىً لَکَ وَلِآلِ بَیْتِکَ، وَهٰذَا یَوْمُکَ وَهُوَ یَوْمُ الْخَمِیسِ، وَأَنَا ضَیْفُکَ فِیهِ وَمُسْتَجِیرٌ بِکَ فِیهِ، فَأَحْسِنْ ضِیافَتِى وَإِجارَتِى بِحَقِّ آلِ بَیْتِکَ الطَّیِّبِینَ الطَاهِرِینَ.

سلام بر تو ای ولی خدا، سلام بر تو ای حجّت حق و بنده‌ی پاک خدا، سلام بر تو ای پیشوای مؤمنان و وارث پیامبران و برهان محکم پروردگار جهانیان، درود خدا بر تو و اهل‌بیت پاکیزه و پاکت باد، ای سرور من، ای ابا محمّد حسن بن علی، من دل‌بسته تو و اهل‌بیت توأم، این روز، روز پنجشنبه و روز توست و من در آن میهمان و پناهنده به توأم، پس به نیکی پذیرایم باش و پناهم ده، به حق خاندان پاکیزه و پاکت.

دعای مخصوص روز پنج شنبه

یکی دیگر از اعمال مستحب روز پنج شنبه، خواندن دعای این روز است:

بِسْمِ اللَّهِ‏ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ اَلْحَمْدُ للَّهِ‏ِ الَّذی‏ اَذْهَبَ اللَّیْلَ مُظْلِماً بِقُدْرَتِهِ وَ جآءَ بِالنَّهارُ مُبْصِراً بِرَحْمَتِهِ وَ کَسانی ‏ضِیآئَهُ وَ اَنَا فی‏ نِعْمَتِهِ اَللّهُمَّ فَکَما اَبْقَیْتَنی‏ لَهُ فَاَبْقِنی‏ لِأَمْثالِهِ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِ‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لا تَفْجَعْنی‏ فیهِ وَ فی‏ غَیْرِهِ مِنَ اللَّیالی‏ وَ الْأَیَّامِ بِارْتِکابِ الْمَحارِمِ‏ وَ اکْتِسابِ الْمَأثِمِ ‏وَ ارْزُقْنی‏ خَیْرَهُ وَ خَیْرَ ما فیهِ وَ خَیْرَ ما بَعْدَهُ وَ اصْرِفْ عَنّی‏ شَرَّهُ ‏وَ شَرَّ ما فیهِ وَ شَرَّ ما بَعْدَه.

 اَللّهُمَّ اِنّی‏ بِذِمَّهِ الْإِسْلامِ اَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ وَ بِحُرْمَهِ الْقُرْآنِ ‏اَعْتَمِدُ عَلَیْکَ وَ بِمُحَمَّدٍ الْمُصْطَفی‏ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَسْتَشْفِعُ لَدَیْکَ فَاعْرِفِ‏ اللّهُمَّ ذِمَّتِیَ الَّتی‏ رَجَوْتُ بِها قَضآءَ حاجَتی‏ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ اَللّهُمَّ اقْضِ لی‏فِی ‏الْخَمیسِ خَمْساً لا یَتَّسِعُ لَها اِلاَّ کَرَمُکَ وَ لا یُطیقُها اِلاَّ نِعَمُکَ سَلامَهً اَقْوی‏ بِها عَلی‏ طاعَتِکَ وَ عِبادَهً اَسْتَحِقُّ بِها جَزیلَ مَثُوبَتِکَ وَ سَعَهً فِی‏ الْحالِ مِنَ الرِّزْقِ ‏الْحَلالِ وَ اَنْ تُؤْمِنَنی‏ فی‏ مَواقِفِ الْخَوْفِ بِاَمْنِکَ وَ تَجْعَلَنی‏ مِنْ طَوارِقِ الْهُمُومِ ‏وَ الْغُمُومِ فی‏ حِصْنِکَ وَ صَلِّ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْ تَوَسُّلی‏ بِهِ شافِعاً یَوْمَ ‏الْقِیمَهِ نافِعاً اِنَّکَ اَنْتَ اَرْحَمُ الرَّاحِمینَ!

نماز روز پنج شنبه

 سید بن طاووس از امام حسن عسکری علیه السلام نقل می کند که آن‏ حضرت فرمود: هرکس در روز پنجشنبه، ده رکعت نماز بجاى آورد، و در هر رکعتى سوره حمد و قل هو اللّه احد را ده مرتبه بخواند، فرشتگان‏ به او مى‏ گویند: هر حاجتى دارى بخواه، که برآورده خواهد شد.[۷]

نماز حاجت روز پنج شنبه

این نماز یکی از نمازهای مستحبی سفارش شده ی بزرگان دین است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر انجام آن بسیار تأکید فرموده اند و برای آن، فضائل بسیاری شمرده اند. این نماز چهار رکعت است و به صورت دو نماز دو رکعتی خوانده می شود. در فضیلت این نماز، همین بس که آیت الله بهجت رحمه الله، اطرافیان و شاگردان خود را به خواندن نماز حاجتِ روز پنجشنبه توصیه می کردند و می فرمودند که: «آیت الله سید مرتضی کشمیری هر وقت این نماز را می خواند، هدیه ای برای او می رسید.»[۸]

در روز پنج شنبه از طلوع خورشید تا غروب آن، هر زمان که فرصت و امکان آن بود، میتوان این نماز را خواند. نماز حاجت روز پنج شنبه چهار رکعت است به صورت دو نماز دو رکعتی: یعنی یک نماز دو رکعتی خوانده و تشهد و سلام را بگوید و سپس دو رکعت بعدی را بخواند و سپس تشهد و سلام.

• در رکعت اول پس از خواندن حمد ، ۱۱ بار سوره توحید
• در رکعت دوم پس از خواندن حمد ، ۲۱ بار سوره توحید
• در رکعت سوم پس از خواندن حمد ، ۳۱ بار سوره توحید
• در رکعت چهارم پس از خواندن حمد ، ۴۱ بار سوره توحید
• سپس پس از خواندن تشهد و سلام ، ۵۱ سوره توحید
• سپس ۵۱ بار ذکر صلوات:«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد»
• در پایان به سجده رفته و ۱۰۰ بار « یا الله یا الله » بگوید و بعد از گفتن اذکار هرچه میخواهد از خداوند طلب نماید.

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: اگر از خدا بخواهد که کوهی را نابود کند کوه نابود می‌شود؛ نزول باران را بخواهد به ‌یقین باران نازل می‌شود؛ همانا هیچ‌چیز مانع میان او و خداوند نیست؛ خداوند متعال بر کسی که این نماز را بخواند و حاجتش را از خدا نخواهد غضب می‌کند.[۹]

دعای امام کاظم علیه السلام در روز پنج شنبه

از آیه الله محمد باقر مجلسی دعایی منسوب به امام موسی کاظم علیه السلام روایت شده که ایشان، این دعا را در روزهای پنج شنبه می خواندند و مطلع نخست آن چنین است [۱۰]:

مَرْحَباً بِخَلْقِ اللَّهِ الْجَدِیدِ وَ بِکُمَا مِنْ کَاتِبَیْنِ وَ شَاهِدَیْنِ اکْتُبَا

بِسْمِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ…[۱۱]

برای دیدن متن کامل دعا روی نوار زیر کلیک کنید:

تسبیح مخصوص روز پنج شنبه

عمل مستحب دیگر که انجام آن، توسط بزرگان دین توصیه شده، خواندن تسبیح روز پنج شنبه است. ابراهیم کفعمی در بلد الامین تسبیحات ایام هفته را آورده است. مستحب است در این روز، خداوند متعال را تسبیح گوییم با ذکر این عبارات:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْوَاسِعُ الَّذِی لَا یَضِیقُ الْبَصِیرُ الَّذِی لَا یَضِلُّ النُّورُ الَّذِی لَا یَخْمُدُ…

برای مشاهده ی متن کامل تسبیح به این پایگاه مراجعه نمایید:

استعاذه روز پنج شنبه

استعاذه روز پنجشنبه از استعاذه های ابی جعفر امام جواد علیه السلام دعای دیگری است که خواندن آن، در این روز توصیه شده است:

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ أُعِیذُ نَفْسِی‏ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ مِنْ‏ کُلِّ شَیْطَانٍ مَارِدٍ وَ قَائِمٍ وَ قَاعِدٍ وَ عَدُوٍّ وَ حَاسِدٍ وَ مُعَانِدٍ

وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ وَ لِیَرْبِطَ عَلى‏ قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ

ارْکُضْ بِرِجْلِکَ هذا مُغْتَسَلٌ بارِدٌ وَ شَرابٌ وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُوراً لِنُحْیِیَ بِهِ بَلْدَهً مَیْتاً وَنُسْقِیَهُ مِمَّا خَلَقْنا أَنْعاماً وَ أَناسِیَّ کَثِیراً

الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْکُمْ‏ ذلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَهٌ یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُمْ‏ فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ‏

لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ‏ وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى‏ أَمْرِهِ‏ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً.[۱۲]

استعاذه دیگر روز پنج شنبه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ أُعِیذُ نَفْسِی بِقُدْرَهِ اللَّهِ وَ عِزَّهِ اللَّهِ وَ عَظَمَهِ اللَّهِ وَ سُلْطَانِ اللَّهِ وَ جَلَالِ اللَّهِ وَ کَمَالِ اللَّهِ وَ بِجَمْعِ اللَّهِ وَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ وَ بِوُلَاهِ أَمْرِ اللَّهِ مِنْ شَرِّ مَا أَخَافُ وَ أَحْذَرُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً وَ(حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیل‏.[۱۳]

دعای امام علی علیه السلام در روز پنج شنبه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ فِی کُلِّ نَفَسٍ مِنَ الْأَنْفَاسِ وَ خَطْرَهٍ مِنَ الْخَطَرَاتِ مِنَّا مِنَنٌ لَا تُحْصَى وَ فِی کُلِّ لَحْظَهٍ

مِنَ اللَّحَظَاتِ نِعَمٌ لَا تُنْسَى وَ فِی کُلِّ حَالٍ مِنَ الْحَالاتِ عَائِدَهٌ لَا تَخْفَى …[۱۴]

استغفار در آخر روز پنج شنبه

وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ تَعَالَى بِهَذَا الِاسْتِغْفَارِ آخِرَ نَهَارِ الْخَمِیسِ فَیَقُولُ: و مستحب است که در آخر روز پنجشنبه استغفار کنی پس می گویی:

 أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی‏ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ‏ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ تَوْبَهَ عَبْدٍ خَاضِعٍ مِسْکِینٍ مُسْتَکِینٍ لَا یَسْتَطِیعُ لِنَفْسِهِ صَرْفاً وَ لَا عَدْلًا

وَ لَا نَفْعاً وَ لَا ضَرّاً وَ لَا مَوْتاً وَ لَا حَیَاهً وَ لَا نُشُوراً وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ الْأَبْرَارِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً.[۱۵]

آمرزش خواهم از خدایی که جز او شایسته پرستش نیست. زنده و پاینده است و به او بازگردم، بازگشتن بنده فروتن گدا و بیچاره که‏ نتواند برای خود، کاری کند و دفاعی و سودی و زیانی و زندگی و مرگی و رستاخیزی؛ رحمت فرستد خدا بر محمّد (ص) و خاندان پاک و پاکیزه و نیک‏و خوش‌رفتار ایشان و درود فراوان بر آنها باد.

روزه گرفتن

رسول خدا صلوات الله فرمودند: روزه گرفتن در روزهای دوشنبه و پنج شنبه موجب کفاره گناهان صغیره است و همچنین در مورد روز دوشنبه و پنجشنبه میفرماید: « تعرض أعمال الناس فی کل جمعه مرتین: یوم الاثین و یوم الخمیس، فیغفر لکل عبد مومن إلا عبداٌ بینه و بین اخیه شحناء»: اعمال مردم در هر هفته دو بار عرضه میگردد: روز دوشنبه و پنجشنبه، پس هر بنده مؤمنی بخشیده می شود مگر کسی که بین او و برادرش کینه و کدورتی باشد.[۱۶]

ذکر صلوات

شیخ طوسی علیه الرحمه فرموده که مستحب است در روز پنج شنبه صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هزار مرتبه.

و مستحب است آنکه بگوید در آن‏ «اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ أَهْلِکْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ‏»: بار خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد و تعجیل فرما فرج ایشان را و نابود و هلاک گردان دشمن ایشان را از جن و انس از خلق اولین و آخرین.[۱۷]

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان در اعمال شب جمعه آورده است که: صد مرتبه از بعد عصر پنجشنبه تا آخر روز جمعه فضیلت بسیار دارد.

زیارت مزار شهیدان و مؤمنان

زیارت قبور مؤمنین، به خصوص مزار شهدا، در همه ایّام هفته‌، مستحب است، ولی در برخی از ایام، سفارش بیش‌تری شده است‌. مرحوم محدّث نوری در مستدرک الوسایل‌، بابی برای روزهایی که زیارت اهل قبور، ثواب بیش‌تری دارد، آورده که روز پنج شنبه و جمعه‌، از آن جمله است‌.

در برخی از کتب مذهبی نیز، زیارت اهل قبور مؤمنین، در روزهای دوشنبه و پنج شنبه و جمعه مستحب مؤکد دانسته شده است و گفته شده که سنت پیامبر و سیره اهل بیت علیهم السلام نیز چنین بوده است، از بهترین مواقع زیارت عصر روز پنجشنبه تا غروب است، صبح شنبه و صبح جمعه از اذان صبح تا طلوع آفتاب هم زیارت اهل قبور فضیلت دارد.

سید ابن طاووس در کتاب «مصباح الزائر» اینچنین آورده است که: «چون زیارت اهل ایمان را قصد کنی، شایسته است روز پنجشنبه باشد وگرنه هر وقت که خواستی به زیارت برو و کیفیت زیارت ایشان چنین است که رو به جانب قبله کنی و دست خود را بر قبر گذاری و بگویی:

اللّهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ، وَصِلْ وَحْدَتَهُ، وَآنِسْ وَحْشَتَهُ، وَآمِنْ رَوْعَتَهُ، وَأَسْکنْ إِلَیهِ مِنْ رَحْمَتِک رَحْمَهً یسْتَغْنِی بِها عَنْ رَحْمَهِ مَنْ سِواک، وَأَلْحِقْهُ بِمَنْ کانَ یتَوَلَّاهُ.

خدایا به غربتش رحم کن و به تنهایی اش برس و وحشتش را همدم باش و ترسش را ایمنی ده و از رحمتت به او آرامش ده، رحمتی که به سبب آن از رحمت غیر تو بی نیاز گردد و او را به هرکه دوستش دارد ملحق کن.

سپس سوره «قدر» را «هفت بار» می خوانی.»

حجامت کردن

از دیگر اعمال پنج شنبه که در برخی از روایات به آن سفارش شده ، حجامت کردن در روز پنج‌شنبه است. امام صادق علیه السلام فرمود: «اگر نیاز به حجامت داشتید، روز پنج‌شنبه حجامت کنید».[۱۸]

راوی می‌گوید: روز پنج‌شنبه نزد امام صادق علیه السلام رفتم و ایشان را در حال حجامت کردن دیدم. عرض کردم: آیا در روز پنج‌شنبه حجامت می‌‏کنید؟ فرمودند: آرى، هر کس از شما بخواهد حجامت کند، روز پنج‌شنبه حجامت کند».[۱۹]

البته درباره ی زمان آن، حجامت قبل از غروب آفتاب سفارش بیشتری شده است. امام صادق علیه السلام در این باره فرمودند: «خون در روز پنج‌شنبه در محل حجامت جمع می‌‏شود، و چون خورشید غروب کند دوباره در بدن پخش می‌‌گردد، پس قبل از غروب حجامت کنید».[۲۰]

و نیز آن حضرت فرمودند: «هر کس در آخرین پنج‌شنبه ماه و در آغاز روز حجامت کند، بیمارى یکباره از او کشیده می‌‏شود».[۲۱]

البته مناهی و محدودیت هایی هم برای آن عنوان شده است:

پیامبر اکرم صلی الله فرمودند: «در روز پنج‌شنبه ی پانزده، هفده و یا بیست و یکم ماه حجامت نکنید؛ زیرا خون بند نمی‌‌آید و شخص می‌میرد».[۲۲]

کوتاه کردن ناخن

برخی از روایات استحباب گرفتن ناخن را در روز جمعه بیان می کنند و برخی دیگر، کوتاه کردن ناخن را در روز پنج شنبه مستحب می دانند. از آن جمله روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمودند: «هر کس ناخن‌هاى خود را روز پنجشنبه بگیرد ویک ناخن را براى روز جمعه بگذارد، خداوند پریشانى را از وى زایل مى‌کند»[۲۳]

همچنین از امیر المؤمنین على علیه السلام روایت شده است که فرمود: «ناخن گرفتن در روز پنجشنبه بر روزى مى‌افزاید»[۲۴]

و نیز از امام باقر علیه السلام روایت شده است که فرمودند: «هر کس در روز پنجشنبه ناخن بگیرد، فرزندانش بسیار شوند ودرد چشم نبیند».[۲۵]

واگر بخواهد ثواب پنجشنبه وجمعه هر دو را ببرد، در روز پنجشنبه ناخن‌ها را بگیرد ویکى را براى جمعه نگاه دارد، یا همه را در روز پنجشنبه بگیرد ودر روز جمعه سوهانى بر آن بکشد که ریزه‌هایى از آن جدا شود.

و نیز در روایتی آمده است که امام رضا علیه السلام کسى را دید که مبتلا به چشم درد بود. فرمود: «مى‌خواهى چیزى به تو بیاموزم که با انجام دادن آن هرگز چشم درد نگیرى؟» گفت: آرى. فرمود: «هر پنجشنبه ناخن‌هایت را بگیر». آن شخص به دستور حضرت عمل کرد وهرگز به درد چشم مبتلا نشد.[۲۶]

همچنین از امام باقر علیه السلام روایت شده است که: «هر کس همواره در روز پنجشنبه ناخن‌هاى خود را بگیرد هرگز چشم درد نگیرد».[۲۷]

خواندن دعای کمیل

یکی دیگر از اعمال مخصوص روز پنج شنبه خواندن دعای کمیل است. دعای کمیل یکی از دعاهای معتبر و پر فضیلتی است که خواندن آن در پایان روز پنج شنبه(شب جمعه) سفارش شده است. این دعا، روایتگرعشق و الفت میان بنده و خالق یکتاست و با خواندن آن، بنده خاطی، به هر ریسمانی چنگ می زند و به هر طریقی متوسل می شود تا مگر گناهانش آمرزیده شود و محبت خداوند را به خود جلب کند.

 از آثار و برکات خواندن دعای کمیل، رهایی از شر دشمنان، گشایش رزق و روزی و آمرزش گناهان عنوان شده است. این دعا را امام علی علیه السلام به یار خاص خود، کمیل بن زیاد نخعی تعلیم کرده است و در باب فضایل آن، فقها و بزرگان دین بسیار سخن گفته اند، چنانچه شیخ طوسی رحمه الله در کتاب مصباح المجتهد از قول سید بن طاووس روایت کرده است که: در شب نیمه شعبان، کمیل بن زیاد دیده است که علی بن ابیطالب در حال سجده، این دعا را خوانده است.

با توجه به نوشته ها و اسناد مورد اشاره ی سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال، زمان مناسب برای خواندن دعای کمیل، نیمه شعبان و شب جمعه (پایان روز پنج شنبه) است؛ و در کشور عزیزمان، ایران نیز رسم و آیین چنین است که شیعیان این دعا را در نیمه شعبان هر سال و نیز شب های جمعه در مساجد و تکایا و حسینیه ها و مکان های مذهبی به صورت جماعت می خوانند تا از برکات آن برخوردار شوند.

پی نوشت ها

1. صدوق، خصال، محمد بن علی، ۱۴۱۶ق، ص۳۸۳.
2. همان، ص۳۸۴.
3. همان، ص۳۹۰.
4. سید ابن‌طاووس، جمال الاسبوع، ۱۳۳۰ق، ص۱۷۳.
5. شیخ طوسی، مصباح المجتهد، اعمال الاسبوع
6. همان
7. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، نمازهای ایام هفته، ص ۴۹۵
8. بهجت الدعا، صفحات ٣٨٠ـ٣٨١
9. سید بن طاووس، جمال‌الاسبوع
10. مجلسی، محمد باقر، تحقیق:سید ابراهیم میانجی ، محمد باقر بهبودی، ج۸۷، ص۲۱۲
11. سوره النور، آیه ۲۵
12. شیخ طوسی، مصباح المجتهد، ادعیه الاسبوع
13. همان
14. ابراهیم کفعمی، بلد الامین، ذکر أدعیه الأیام‏
15. همان، ذکر أدعیه الأیام‏
16. مسلم ۴/۲۹۸۸.
17. شیخ طوسی، مصباح المجتهد، اعمال الاسبوع
18. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج ۱، ص ۱۳۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
19. خصال، ج ‏۲، ص ۳۸۹
20. مکارم الأخلاق، ص ۷۵.
21. خصال، ج ‏۲، ص ۳۸۹
22. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۶، ص ۵۵، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
23. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۷۴، ح ۳۱۰؛ ثواب الأعمال، ص ۴۱، ح ۳
24. طبّ الأئمّه، ص ۱۳۸
25. کافى، ج ۶، ص ۴۹۱، ح ۱۴؛ بسیارى فرزندان در مصدر نیست.
26. همان، ح ۱۳.
27. همان، ح ۱۴.
28. کمیل بن زیاد نخعی از تابعین اصحاب رسول خدا (ص) و از یاران خاص امام علی (ع) و امام حسن (ع) است. او ۱۸ سال از عمر خود را در دوران رسول خدا (ص) سپری کرد. همچنین از جمله شیعیانی است که در روزهای اول خلافت حضرت علی (ع) با او بیعت کرد. کمیل در جنگ‌های امام علی (ع)، از جمله صفین حضور داشت. بیش‌تر او را با عنوان صاحب سرّ امیرالمومنین (ع) می‌شناسند. کمیل از جمله ۱۰ نفری است که در زمان عثمان از کوفه به شام تبعید شدند و سرانجام یار وصی خدا در سال ۸۲ قمری به دستور حجاج بن یوسف ثقفی کشته شد.