شرایط و احکام مکان فرد نمازگزار
طبیعتاً یک فرد نمازخوان نمیتواند در هر جا و مکانی و بدون مد نظر گرفتن شرایط خاصی نماز بخواند. مکانی یک انسان مکلف در آن نماز میخواند باید دارای احکام و شرایط خاصی باشد که در این نوشته به شرایط و احکام مکان نمازگزار می پردازیم.
شرایط مکان فرد نمازگزار
- مباه بوده و غصبی نباشد.
- ثابت و بی حرکت باشد. ( در حال حرکت نباشد)
- جزو جاهایی نباشد که توقف در آن مکان حرام باشد.
- جلوی قبر پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امام( علیه السلام) نباشد.
- محل سجده فرد نمازگزار پاک باشد.
- مکان نمازگزار موجب نجس شدن لباس یا بدن فرد نشود.
- میان مرد و زن نمازگزار بنا بر احتیاط واجب ، حداقل یک وجب فاصله داشته باشد.
- محل نمازخواندن مسطح باشد.
این شرایط بصورت کلی برای رعایت مکان نمازخواندن گفته شده اند. که در ادامه به شرح هر یک از آنها میپردازیم.
۱. مباه بودن محل نمازگزار
- مکانی که یک مسلمان در آنجا نماز میخواند باید غصبی نباشد و صاحب آن محل رضایت بر آن داشته باشد و گرنه نماز صحیح نیست.
- اگر محل یا زمین غصبی باشد و در آن زمین تخت یا فرش غیر غصبی بوده و روی آن نماز بخواند. نماز باطل است.
- اگر فرد نمازگزار نداند و یا فراموش کند که جایی غصبی است و آنجا نماز بخواند، نماز صحیح است. حتی اگر نداند که در جای غصبی نمیشود نماز خواند نیز نمازش صحیح است.
- کسی که در ملک یا زمینی با فرد دیگری شریک باشد، در صورتی که سهم هر یک جدا از یکدیگر نباشد، نمیتواند بدون رضایت شریکش در آن محل نماز بخواند.
سایر احکام در مورد غصبی نبودن زمین نمازگزار
- زمینی که قبلا وقف بوده است و دولت آن را تصرف نموده و یا زمینی را بدون رضایت از صاحب ملک گرفته، اگر احتمال معقولی داده شود که مجوز شرعی و قانونی داشته، نماز خواندن در آن صحیح است.
- نماز خواندن در اداره ای که در گذشته قبرستان بوده و دولت در آن جا اداره ساخته است صحیح است مگر اینکه ثابت شود آن زمین وقف برای دفن اموات بوده و بصورت غیر شرعی تصرف گردیده است.
- خواندن نماز در پارک ها یا امثال آن، بخاطر آنکه صاحب قبلی زمین ها مشخص نیست و احتمالاتی مثل آن، ایرادی ندارد و نماز صحیح است.
- محل هایی که دولت آنها را تصرف میکند، در صورت اینکه به غصب، احکام و آثار مغصوب آن علم داشته باشد. نماز خواندن در آن جایز نیست.
۲. ثابت بودن محل نماز
- مکانی که فرد در آن نماز میخواند باید بی حرکت باشد. یعنی طوری باشد که فرد نمازخوان بدون تکان خوردن و در آرامش، نماز بخواند. در نتیجه نماز خواندن در محل هایی که آدم بی اختیار تکان میخورد مانند: خودرو، اتوبوس و … صحیح نیست. مگر اینکه بخاطر تنگی وقت یا شرایط خاص مجبور باشد که در همان شرایط نماز بخواند.
- فردی که در حال مسافرت با اتوبوس و … است درصورتی که بداند راننده تا وقت ادای نماز توقفی نخواهد داشت، بر او واجب است که از راننده تقاضا کند که در مکان مناسبی برای نماز توقف نماید و همچنین بر راننده واجب است که امر فرد نمازگزار را اجابت کند.حال اگر راننده خواه با دلیل منطقی یا دلیل غیر منطقی اقدام بر توقف خودرو ننماید، نمازگزار میتواند در همان حال حرکت نماز را بخواند و سعی کند که به سمت قبله باشد.
- اگر فردی در قایق یا … باشد و وقت نماز برسد و بداند که نمیتواند در وقت نماز به محل مناسبی برای ادای آن برسد. واجب است که در همان قایق یا … نماز بخواند.
۳. حرام بودن توقف در محل نماز
مکانی که نمازگزار در آنجا میخواهد نماز بخواند نباید جایی باشد که توقف در آن حرام است. مثلا جایی که جان انسان در خطر جدی باشد یا فرش و … ای که روی آن نام خدا و آیات قرآنی نوشته شده باشد.
۴. جلوتر بودن از قبر پیامبر و ائمه هنگام نماز
فردی که نماز میخواند، هنگام نماز نباید جلوتر از قبر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و یا امامان(علیهما سلام) بایستد. البته کنار قبر و در حالت مساوی قبر اشکالی ندارد و نماز صحیح است.
۵. پاک بودن محل سجده نمازگزار
محل سجده‌ی فردی که نماز میخواند باید پاک باشد،. اما اگر مکان نمازگزار به جز جایی که بر آن جا سجده میکند، نجس باشد اشکالی ندارد و نماز صحیح است. البته شرایط نجس بودن لباس نمازگزار باید رعایت شود.
۶. نجس بودن محل خواندن نماز
اگر مکان نمازگزار نجس باشد باید به گونه ای نباشد که از طریق رطوبت یا … به بدن و یا لباسش سرایت پیدا کند. در نتیجه اگر محل خواندن نماز نجس باشد اما به گونه ای باشد که نجاست قابل انتقال و سرایت نیست و محل سجده نیز پاک باشد، نماز صحیح است.
۷. فاصله مرد و زن حین خواندن نماز
هنگام نماز خواندن مرد و زن ، بنا بر احتیاط واجب، حداقل یک وجب فاصله بین آنها باشد. در نتیجه اگر زن و مرد در یک ردیف و یا زن جلوتر از مرد بایستد نماز هردو صحیح است.
۸. مسطح بودن مکان نمازگزار
باید ارتفاع بین محلی که نمازگزار پیشانی خود را میگذارد از جای زانوها یا سر انگشتان بیشتر از ۴ انگشت بسته نباشد. ( سراشیبی یا سربالایی فرقی ندارد)
سایر احکام در مورد مکان نمازگزار
- خواندن نماز واجب در داخل خانه کعبه کراهت دارد.
- بنابر احتیاط واجب ، نباید در بام خانه کعبه نماز خواند.
- نماز خواندن بر سجاده یا مهر هایی که دارای نقش است، اشکالی ندارد. اما اگر به صورتی باشد که بهانه به دست افرادی دهد که به شیعیان تهمت میزنند، تولید و نماز خواندن روی آن و یا سجده بر آن جایز نیست.
