انواع شکیات نماز و احکام آن

تقریبا میتوان گفت که همه ما تاکنون در نماز شک کرده ایم که در کدامین رکعت از نماز هستیم و یا اینکه عملی از واجبات نماز را انجام دادیم و یا خیر؟ این شک حاصل از حواس پرتی و تفکر به اموری غیر از خود نماز بوجود می آید و مسلمانان نیز باید با شک های ۲۳ گانه نماز آشنا باشند تا اگر در حین نماز شکی برای آنها ایجاد شد، بدانند که نماز آنها باطل شده است یا نباید اعتنا کنند و یا حتی این شک صحیح است و باید عمل خاصی انجام دهند؟ با ما در این مقاله همراه باشید تا انواع شکیات نماز و احکام آنها را بررسی کنیم.

شکیات نماز چیست؟

شکیات نماز، شک در انجام احکام و وظایف نمازگزار است و شامل شک در جزئیات، شرایط، صحت و یا اصل نمازی است که خوانده است. بنا بر نظر برخی از مراجع، دانستن احکام شکیات نماز برای برخی واجب می باشد.

 

شکیات نماز چند تا هستند؟

شکیات نماز بصورت کلی به ۲۳ بخش تقسیم میشوند که از این تعداد ۸ نوع شک ، باطل کننده نماز ، ۹ نوع شک صحیح و ۶ نوع شک از جمله شک هایی هستند که نباید به آنها اعتنا نمود.

واجب بودن یادگیری شک های نماز

بنابر نظر عمده مراجع تشیع، قطع نمودن نماز بصورت عمدی حرام می باشد. به همین خاطر یادگیری مسائل مربوط به شک در نماز، به اندازه ای که عمدتا فرد دچار آن میشود، واجب است. اما اگر یک فرد ، مطمئن است که دچار شک در هیچ یک از اقسام نماز نمیشود ، یاد گرفتن شکیات نماز واجب نیست.

 

شک های باطل کننده نماز

• شک در تعداد رکعات نماز دو رکعتی
• شک در تعداد رکعات نماز سه رکعتی
• شک بین یک رکعت و بیشتر در نمازهای چهار رکعتی
• شک بین دو و بیشتر در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن دو سجده
•  شک بین دو و پنج یا بیشتر در نماز چهار رکعتی
• شک بین سه و شش یا بیشتر در نماز چهار رکعتی
• شک بین چهار و شش یا بیشتر در نماز چهار رکعتی
•  شک بین رکعتهای نماز، به گونه‏‌ای که نداند چند رکعت خوانده است

شک های صحیح در نماز و عملی که بعد از آن باید انجام گیرد

• شک بین دو و سه پس از اتمام دو سجده: باید بنا را بر سه گذاشته و نماز را تمام کند و پس از نماز، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته بخواند.
• شک بین سه و چهار ، باید بنا را بر چهار گذاشته و پس از اتمام نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده و یا دو رکعت نشسته بخواند.
• شک بین دو و چهار بعد از دو سجده: باید بنا را بر چهار گذاشته و پس از نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند. شک بین سه و پنج قبل از رکوع نیز به شک بین دو و چهار پس از دو سجده باز می‏گردد و محکوم به حکم آن است. و این شک اگر از رکوع باشد موجب بطلان نماز می‏‌شود.
• شک بین دو و سه و چهار پس از اتمام دو سجده: باید بنا را بر چهار گذاشته و نماز را تمام کند. دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نشسته بخواند.
• شک بین چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم: نمازگزار باید پس از تشهد و سلام، دو سجده سهو به جا بیاورد. ولی اگر شک یاد شده در حال ایستاده باشد، به شک بین سه و چهار بر می‏گردد و محکوم به حکم آن است و اگر چنین شکی بعد از رکوع و قبل از سجود عارض شود، حکم شک بین چهار و پنج را دارد. شک بین پنج و شش در حال قیام نیز به شک بین چهار و پنج بازگشت می‌کند و فرد باید به مقتضای آن عمل ‏‌کند.

شک هایی که در نماز نباید به آنها اعتنا کرد

• شک بعد از محل: مثل شک در انجام رکوع بعد از رسیدن به سجده یا شک در اینکه در رکعت قبلی سجده کرده ایم یا خیر
• شک بعد از وقت: بعد از اینکه وقت ادای نماز تمام شده به شک نباید اعتنا کرد خواه شک در شرایط نماز باشد یا افعال و یا در رکعات و یا اصل خواندن نماز
• شک بعد از فراغ از نماز یا شک بعد از سلام: این نوع شک نیز نوعی شک بعد از محل حساب میشود . البته باید توجه داشت که یکی از موارد شک باید سمت صحیح نماز باشد. برفرض اگر در یک نماز دو رکعتی بعد از دادن سلام، شک کنیم دو رکعت خوانده ایم یا سه رکعت، نماز صحیح است . اما اگر شک کنیم ۳ رکعت خوانده ایم یا ۴ رکعت، نماز باطل است.
• شک فرد کثیر الشک: فردی که در نماز بسیار شک میکند نباید به شک خود اعتنا کند و نمازش را بخواند.
• شک ابتدایی یا اولیه که با تأمل و اندیشه، جای خود را به یقین یا ظن معتبر و یا شکی دیگر می‏دهد.
• شک هر یک از امام و مأموم در حالی که دیگری یقین یا ظن داشته باشد. بنابر این، اگر امام جماعت در شمار رکعتهای نماز شک کند که مثلا سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و آن را به امام بفهماند، امام به شک خود اعتنا نمی‏کند و نماز را تمام می‏کند و همچنین خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان دارد که چند رکعت خوانده و مأموم در شمار رکعتهای نماز شک دارد، باید به شک خود اعتنا نکند.
• شک در نمازهای مستحب: شک کننده در نماز مستحب می‌‏تواند بنا را بر اقل و یا اکثر بگذارد، هرچند بنا گذاشتن بر اقل افضل است. در صورت بنا گذاشتن بر اکثر، نماز احتیاط و سجده سهو به‏ جا آورده‏ نمی‏‌شود.

کلام آخر

در این مقاله سعی شد تا شکیات نماز با زبانی روان و ساده، بررسی گردد. بهتر است هر فردی شک هایی که معمولا به آنها در نماز دچار میشود را یاد بگیرد تا اعمال متناسب با آن را اجرا کند. در ضمن بهتر است جهت اطمینان از نظر مرجع تقلید خود نیز درباره شکیات نماز مطلع شوید.