ملزومات برپایی نماز جماعت باشکوه در مدارس چیست

به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان چهارمحال و بختیاری، برای آشنایی با روند برپایی نمازهای جماعت در مدارس و مشکلات احتمالی مدارس در این حوزه، ایکنای چهارمحال‌وبختیاری به ابتکار و دعوت ستاد اقامه نماز استان، روز دوشنبه، سی ام مهرماه میزبان زهرا سمیع، مدیر دبیرستان دخترانه متوسطه دوم علوم و معارف اسلامی شهرکرد و ریحانه شاهقلیان، یکی از دانش‌آموزان فعال و ممتاز در حوزه اقامه نماز بود و همچنین این نشست خبری با همراهی و حضور عباس زمانی، مسئول روابط عمومی ستاد اقامه نماز چهارمحال و بختیاری برگزار شد.

تأکید بر اقامه نماز جماعت در مدارس موضوعی است که در سال‌های اخیر مورد توجه بیش از پیش قرار گرفته است زیرا دانش‌آموزان در سنی قرار دارند که علاوه بر والدین، از معلمان خود نیز الگوپذیری زیادی دارند و چون ساعات طولانی زندگی خود را در مدارس سپری می‌کنند، لذا مدرسه یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی است که نوجوانان می‌توانند اعتقادات خود را تقویت کرده و مبانی دینی را در وجود خود نهادینه کنند.

امسال وزارت آموزش‌وپرورش اقامه نماز را مهم‌ترین برنامه پرورشی در مدارس اعلام و برگزاری زنگ نماز را ابلاغ کرده و در این راستا، تفاهم‌نامه‌ای با ستاد اقامه نماز منعقد شد تا فعالیت‌ها و همکاری‌های مشترک این دو نهاد در حوزه نماز تقویت شود و وضعیت اقامه نماز در مدارس با توجه ویژه‌ای دنبال خواهد شد.

تأثیرات برپایی نماز جماعت در مدارس

زهرا سمیع، مدیر دبیرستان دخترانه متوسطه دوم علوم و معارف اسلامی شهرکرد در این نشست با اشاره به اینکه اقامه نماز در مدارس همه‌ساله جزو تأکیدات آموزش‌وپرورش بوده و ساعتی را ویژه این فریضه الهی در مدارس اختصاص داشته و در برنامه هفتگی دیده شده است، اظهار کرد: این برنامه همواره در قالب بخشنامه و اطلاعیه به مدارس ابلاغ شده است و امسال با عنوان جدید طرح «مهر با مُهر» در تمامی مدارس اجرایی می‌شود.

وی با ذکر اینکه اقامه نماز جماعت قطعاً یکی از برنامه‌های مصوب و دائمی دبیرستان دخترانه معارف است، ادامه داد: این آموزشگاه باهدف آشنایی دانش‌آموزان با اصول و معارف دینی فعالیت و قاعدتاً فریضه الهی نماز را با جدیت پیگیری می‌کند و دانش‌آموزان نیز استقبال خوبی از این برنامه دارند. ضمن اینکه آموزش مفاهیم و محتوای ناظر به فرهنگ نماز به‌صورت ویژه در کلاس‌های اخلاق و احکام در دستور کار دارد و دانش‌آموزان برای حضور در نماز جماعت دبیرستان تشویق می‌شوند.

سمیع با اشاره به دغدغه نهادهای مرتبط از جمله آموزش‌وپرورش و ستاد اقامه نماز، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه و … مبنی بر فراهم‌آوری زمینه برگزاری نمازهای جماعت در مدارس، توضیح داد: این هم‌افزایی با هدف حضور ائمه جماعات در مدارس صورت می‌گیرد که باتوجه به تقویت حضور طلاب طرح امین در مدارس طی سال‌های اخیر، شرایط برای برگزاری این دست برنامه‌های دینی در مدارس مهیاتر شده است. در مواردی هم که شرایط حضور همه‌روزه امام جماعت یا مبلغ طرح امین در مدرسه فراهم نباشد، مدیر یا معلمان خلأ امام جماعت را پر می‌کنند.

مدیر دبیرستان دخترانه علوم و معارف اسلامی شهرکرد با اشاره به تجربه بیش از ۱۰ سال کار و فعالیت در دبیرستان معارف در خصوص تأثیرات برپایی نماز جماعت در دختران نوجوان و جوان، تأکید کرد: نماز یکی از برنامه‌های جذاب و لذت‌بخش برای دانش‌آموزان این مرکز است و به‌نظرم مجهز بودن دبیرستان به یک نمازخانه زیبا و دلچسب یکی از عوامل ترغیب دانش‌آموزان برای حضور در این محیط معنوی است. البته نمازخانه ما آنچنان مجهز نیست و حتی فرش سجاده‌ای ندارد اما یک فضای دلنشین را فراهم ساخته و مورد استقبال قرار گرفته است.

سمیع بیان کرد: اجباری برای حضور دانش‌آموزان در نماز جماعت نیست و اولویت این است که دانش‌آموزان به هر شیوه که بپسندند نمازشان را به جا بیاورند لذا گاه برخی‌ها به فرادی نمازشان را می‌خوانند. بااینحال وظیفه ماست که جایگاه والای معنوی نماز جماعت را برای دانش‌آموزان تبیین کنیم که چرا خدا تأکید بیشتری بر نماز جماعت دارد.

سازوکار برگزاری زنگ نماز در مدارس

وی در خصوص ساز و کار برگزاری زنگ نماز در دبیرستان معارف اسلامی، توضیح داد: این زنگ از ساعت ۱۲:۱۵ تا ۱۲:۴۵ برگزار می‌شود که یکی از دانش‌آموزان اذان می‌گوید و همه دانش‌آموزان می‌دانند که وقت نماز است و لذا آماده نماز شده و به نمازخانه می‌آیند و بعد از اقامه نماز، زنگ آخر مدرسه آغاز می‌شود. ما هرساله این زنگ را اجرا می‌کردیم و مختص به امسال نیست بااینحال امسال توجه و تأکید بیشتری از سوی وزارتخانه برای برپایی نمازهای جماعت در مدارس وجود دارد.

سمیع برگزاری نماز جماعت را زمینه‌ساز مشارکت عمومی دانش‌آموزان دانست و گفت: نمی‌توانیم بگوییم که دانش‌آموزان برای مشارکت در این برنامه اجتماعی مقاومت می‌کنند یا تمایلی ندارند بلکه گاه برخی به ظاهر موانع ساده به‌ویژه در بین دختران مانند وضو گرفتن در مدرسه یا حتی از پا در آوردن کفش و … باعث ایجاد محدودیت می‌شود.

مدیر دبیرستان دخترانه معارف اسلامی شهرکرد با ابراز تأسف از اینکه بسیاری از مدارس استان نمازخانه ندارند، توضیح داد: جا دارد همه نهادها به کمک آموزش‌وپرورش بیایند و بهترین و مجهزترین و شادترین فضا را برای نمازخانه‌های مدارس فراهم کنند و نیز وضوخانه مدارس باید تمیز و مرتب باشد.

مشکلات اقامه نماز در مدارس

سمیع نقش مدیران مدارس در برپایی منظم و پرشور نمازهای جماعت را یادآور شد و افزود: نقش مدیر در این راستا غیرقابل انکار است اما پیش از آن باید تمهیدی برای ساعت زمانی کلاس‌ها و فعالیت مدرسه اندیشیده شود چرا که در اکثر موارد، ساعت ۱۲:۳۰ دقیقه یعنی درست در ساعت اقامه نماز، فعالیت مدرسه پایان می‌یابد و پدر و مادرها یا سرویس‌های مدارس پشت در مدرسه منتظر دانش‌آموزان هستند. طبیعی است که دانش‌آموزان سریعاً مدرسه را ترک می‌کنند و در نماز شرکت نمی‌کنند، اگر هم بخواهند در نماز شرکت کنند بی‌نظمی ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد: در گذشته اکثر مدارس دوشیفتی بودند و شرایط بهتری برای برگزاری نمازهای جماعت در مدرسه وجود داشت، امروزه اما اکثر مدارس فقط در شیفت صبح فعالیت دارند و دانش‌آموز بعد از گذراندن شش ساعت کلاس، در وقت نماز تعطیل می‌شود و طبیعتاً دوست دارد زودتر مدرسه را ترک کند یعنی انگیزه رفتن به منزل از انگیزه ماندن در مدرسه برایش بیشتر است. باید برنامه‌ریزی در مدارس به‌گونه‌ای باشد که این نقیصه برطرف و نمازهای جماعت برگزار شود.

سمیع تصریح کرد: فعالیت دبیرستان دخترانه معارف در این راستا به‌گونه‌ای تنظیم شده است که بعد از اقامه نماز جماعت دانش‌آموزان یک زنگ دیگر را هم باید در کلاس باشند یعنی روزانه هشت ساعت در مدرسه حضور دارند. همچنین اگر دانش‌آموزان کلاس زنگ آخر نداشته باشند باید تا ساعت ۱۲:۴۵ در مدرسه باشند و بعد از اقامه نماز به منزل بروند، طی هماهنگی به عمل آمده با خانواده‌های دانش‌آموزان، هیچ سرویسی قبل از این ساعت نباید به مدرسه بیاید.

وی برپایی فریضه دینی نماز در مدارس را بسیار مهم عنوان کرد و توضیح داد: به‌نظرم قبل از تأکید بر اقامه نماز، دانش‌آموزان باید با اهمیت و فلسفه نماز آشنا شوند، دختر نوجوان و جوان ما اگر درک کند که چرا نماز می‌خواند تحت هر شرایطی نمازش را می‌خواند اما اگر بخواهد نماز را با امر و نهی پدر و مادر یا مدیر مدرسه بخواند یا با انگیزه جایزه و تشویق یا از ترس کم شدن نمره انضباط و … نماز بخواند بی‌آنکه چرایی این فریضه الهی را بداند، یقیناً از جایی به بعد دیگر رغبتی برای ادای این فریضه نخواهد داشت.

زهرا سمیع بیان کرد: بنابراین به نظرم اثربخش کردن کار موضوعیت دارد و اگر بتوانیم ۱۰ دانش‌آموز نمازخوان واقعی تربیت کنیم بهتر از آن است که بخواهیم همه دانش‌آموزان را به اجبار به صف‌های نماز جماعت بکشانیم چرا که همین عده اندک اگر معرفت نسبت به نماز کسب کنند، بر دوستان خود نیز اثر می‌گذارند و جذب نماز می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه هم خانواده و هم مدرسه در نمازخوان شدن نوجوانان نقش‌آفرین هستند، تصریح کرد: بزرگان و اندیشمندان قائلند که فرزندان با لحن آمرانه ما نمازخوان نخواهند شد، حتی نباید به آنها بگوییم که خواندن نماز لذت دارد چرا که دانش‌آموزی که مجبور است با آب سرد وضو بگیرد، کفش‌ها را از پا درآورد و دقایق استراحت خود را زحمتی بر دوش داشته باشد و نماز بخواند این لذت را درک نخواهد کرد. برای لذت‌بخش شدن نماز نباید امر و نهی صورت بگیرد بلکه باید تلاش شود که معنا و مفهوم و معارف نماز را ذره ذره به دانش‌آموز انتقال داد.

غفلت از تبیین ابعاد نماز در کتب درسی

سمیع با طرح این پرسش که معنا و مفهوم نماز در کدام کتاب درسی به‌صورت اثربخش بیان شده است، اضافه کرد: ما در مدرسه چارچوب و شاکله ظاهری نماز و الفاظ و عبارات را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهیم اما از باطن و زیبایی‌های معنوی و ملکوتی نماز غافل مانده‌ایم. نماز ارتباط با خداست و اگر کودک و نوجوان ما حس خوب این ارتباط را بچشد، بنا بر فطرت خود نمازخوان خواهد شد و نماز در وجودش نهادینه می‌شود و ترک نخواهد شد.

وی یادآوری الگوها برای دانش‌آموزان را بسیار مهم ارزیابی کرد و افزود: باید پرداختن به نماز شهدای والامقام در زمان جنگ برای دانش‌آموزان در کتاب‌های درسی تبیین شود، امام حسین‌(ع) نماز ظهر عاشورا را زیر تیرباران سپاه دشمن اقامه کردند و پیام این حرکت حضرت باید به دانش‌آموزان انتقال داده شود، شاید خیلی‌ها هم این داستان را شنیده باشند اما از حکمت حرکت امام(ع) که جنگ را رها کردند و در آماج تیرهای دشمن به نماز ایستادند، غافلند.

سمیع ادامه داد: باید به دانش‌آموزان بگوییم نماز به قدری مهم است که رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس در هیچ شرایطی نمازشان قضا نمی‌شد و در عرصه نبرد با دشمن نیز اگر وقت نماز می‌رسید و فرصت اقامه نماز نداشتند، در حال ایستاده یا در حال راه رفتن و دویدن زیر آتش دشمن نمازشان را می‌خواندند و اذکار نماز را می‌گفتند. باید برای دانش‌آموزان تبیین شود که چرا امام راحل(ره) در لحظات پایانی عمرشان روی تخت بیمارستان و در شرایطی که رنج بیماری داشتند، از نمازشان غافل نمی‌شدند.

این چهره فرهنگی استان با تأکید بر اینکه نسل نوجوان و جوان امروز غوطه‌ور در اطلاعات است، بیان کرد: آنها امروز از فضای مجازی حجم انبوه اطلاعات را دریافت می‌کنند و ذهن‌شان به‌قدری درگیر مطالب و داده‌های غیردینی است که گاه جای خالی برای دریافت مطالب دینی ندارند لذا هنر ما این است که یک خلأ، عطش، تشنگی یا نیاز را در ذهن این پسران و دختران نوجوان ایجاد کنیم که به سمت مباحث دینی گرایش پیدا کنند.

برگزاری نشست‌های تخصصی نماز در مدارس

سمیع با اشاره به برگزاری نشست‌های تخصصی نماز در مدرس با همکاری ستاد اقامه نماز استان، بیان کرد: این نشست‌ها بسیار مهم است و به‌نظرم دانش‌آموزان را آماده می‌کند به‌ویژه اینکه اگر اساتید توانمند در این نشست‌ها حضور یابند، دانش‌آموزان را با زبان اصولی و اثرگذار دعوت به نماز می‌کنند. نسل امروز نسل دریافت مطالب به‌صورت غیرمستقیم هستند یعنی آموزه‌ها و باید و نبایدها را با امر و نهی نمی‌پذیرند بلکه باید خودشان به درک برسند.

مدیر دبیرستان دخترانه علوم و معارف اسلامی شهرکرد بیان کرد: اجرای برنامه‌های خلاقانه در حوزه اقامه نماز در مدارس نیز موضوعیت دارد که در این راستا، برگزاری نماز دانش‌آموزان در دانشگاه پیام‌نور شهرکرد که در جوار دبیرستان قرار دارد با هماهنگی مسئولان دانشگاه اجرایی شد که مورد استقبال دانش‌آموزان قرار گرفت و باشکوه‌ترین نماز جماعت دبیرستان را برگزار کردیم. همچنین برگزاری نماز جماعت در مسجد حضرت زینب(س) که روبروی دبیرستان واقع شده با استقبال دانش‌آموزان همراه بود. لذا برپایی نمازهای جماعت در فضای بیرون از دبیرستان یکی از اقدامات در راستای جذاب کردن این برنامه است که در دستور کار قرار دادیم.

زهرا سمیع ادامه داد: هماهنگی مدرسه با هیئت امنای مساجد در این راستا ضرورت دارد و اگر متولیان مسجد برخورد خوب و تشویقی با دانش‌آموزان داشته باشند یقیناً در جذب آنها تأثیرگذار خواهد بود، ذهنیت خوبی را در آنها ایجاد می‌کند و انگیزه‌بخش خواهد بود. همچنین حضور دبیران دبیرستان در صفوف نماز جماعت برای دانش‌آموزان ایجاد انگیزه می‌کند.

مدیر دبیرستان دخترانه علوم و معارف اسلامی شهرکرد ارتباط دانش‌آموزان با کتاب را نیز بسیار مهم ارزیابی کرد و افزود: تأثیر مطالعه یک کتاب گاه به‌مراتب بیشتر از هر برنامه دیگری است و لذا اهمیت دارد که کتاب‌های خوب و اثرگذار معرفی شود یا در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد. برپایی مسابقات کتابخوانی نماز که معمولاً با همت ستاد اقامه نماز ویژه دانش‌آموزان برگزار می‌شود اقدام بسیار خوبی است که قطعاً بی‌تأثیر نخواهد بود.

سمیع با اشاره به اهمیت کارهای اثرگذار ناظر به نماز در فضای مجازی، تأکید کرد: قطعاً باتوجه به حضور دانش‌آموزان در فضای مجازی نیازمند کار قوی و اثرگذار در این زمینه هستیم که باید تقویت شود. ضمن اینکه محدود کردن کار در شبکه‌های اجتماعی داخلی یک خطای راهبردی است زیرا بسیاری از این نوجوانان در این شبکه‌ها حضور ندارند و باید دامنه کار را وسعت داد.

سمیع در پایان گفت: مدرسه علوم و معارف اسلامی با هدف تربیت دینی دانش‌آموزان فعالیت می‌کند و لذا می‌طلبد نهادهای دیگر این مدرسه را بیش از پیش حمایت و پشتیبانی کنند.

فضاسازی مدرسه برای اقامه نماز جماعت

در ادامه، ریحانه شاهقلیان، دانش‌آموز پایه یازدهم دبیرستان دخترانه علوم و معارف اسلامی شهرکرد با اشاره به اینکه در دوران متوسطه اول در مدرسه معارف اسلامی حضور نداشتم و در مدارس عادی تحصیل می‌کردم، اظهار کرد: به‌نظرم فضاسازی و بسترسازی مدرسه برای اقامه نماز بسیار اهمیت دارد و با مقایسه کوچکی بین دبیرستان معارف و مدرسه قبلی به این مهم پی بردم. لذا دغدغه مسئولان مدرسه در برگزاری باشکوه نمازهای جماعت و در اولویت قرار دادن این فریضه دینی باعث خواهد شد که زنگ نماز در مدارس به‌خوبی برگزار شود.

وی ادامه داد: در دوره متوسطه اول ما نمازخانه نداشتیم و در موقع نماز موکت‌ها را در سالن مدرسه پهن می‌کردیم و دانش‌آموزان در این مکان نمازشان را می‌خواندند، برای تشویق آنها جوایزی هم از سوی مسئولان مدرسه در نظر گرفته می‌شد که در صبحگاه تشویق می‌شدند. بااینحال برخی دبیران درس‌های مهم به دانش‌آموزان اجازه نمی‌دادند که در نماز حاضر شوند، به‌ویژه اینکه گاه این تصور ایجاد می‌شد که برخی دانش‌آموزان قصد دارند به بهانه نماز از درس و کلاس فرار کنند.

اهمیت حضور مدیر و معلمان در نماز جماعت مدرسه

شاهقلیان به نقش مدیر و معلمان مدرسه در ترویج و اقامه نماز در مدارس اشاره و بیان کرد: اگر مدیر و معلمان همپای دانش‌آموزان به صف‌های نماز جماعت بپیوندند قطعاً دانش‌آموزان نیز جذب خواهند شد. در دبیرستان معارف زیباترین لحظات برای بنده زمانی است که با دوستانم به وضوخانه می‌رویم، چادر نماز زیبایی را انتخاب می‌کنیم، برای نماز آماده می‌شویم و به نماز جماعت می‌ایستیم و ندای ملکوتی اذان و فراخوان همگانی به فریضه الهی نماز برای بنده لحظات شیرین و دلچسبی را رقم می‌زند. حضور مدیر و معلمان در کنار دانش‌آموزان نکته دیگری است که بر زیبایی و جذابیت این فصل می‌افزاید.

این دانش‌آموز فعال در حوزه اقامه نماز تصریح کرد: خانواده‌ها نیز نقش مهمی در نمازخوان شدن دارند، پدر یا مادری که خودش در نماز کاهل است نباید انتظار داشته باشند که فرزندانشان نمازخوان بار بیایند. بنده نیز با الگوگیری از پدر و مادر به این فریضه الهی اهمیت می‌دهم.

شاهقلیان بیان زیبایی‌های نماز برای کودکان و نوجوانان را در جذب آنها بسیار مؤثر دانست و گفت: هیچ‌گاه به ما نگفتند که نماز ارتباط و عشقبازی با خداست بلکه همیشه در ذهن ما تلقین کردند که اگر نماز نخوانید در آتش جهنم خواهید سوخت یا اگر نماز نخوانی سنگ می‌شوی و دشمن خدا هستی.

دعوت هم‌کلاسی‌ها به نماز

وی به مطالعاتش در حوزه نماز اشاره و اظهار کرد: باید به ما نوجوانان بگویند که نماز تمرین ادب و احترام است، نماز بستر تربیت و تمرین نظم است و انسان هر کاری که داشته باشد باید سه وقت از شبانه‌روز را وضو بگیرد و به نماز بایستد. نماز همچنین تمرین مسئولیت‌پذیری است و انسان تحت هر شرایطی باید این فریضه دینی را به جا بیاورد و به مسئولیت خود عمل کند. نماز تمرین تواضع و فروتنی در برابر معبود آفریدگار است و انسان را از خودپسندی و غرور بی‌جا رها می‌کند.

شاهقلیان غفلت از توجه دادن نسل نوجوان به ابعاد علمی نماز را نیز یادآور شد و توضیح داد: طبق علاقه شخصی مطالعاتی در این خصوص داشتم و به‌نظرم اگر همسن و سالانم با این بُعد از نماز و تاثیرات معنوی این عمل دینی آشنا شوند، جذب خواهند شد.

وی در خصوص عوامل انگیزه‌بخش برای گرایش به نماز، بیان کرد: فضای دبیرستان معارف اسلامی باعث شد که نمازم را با علاقه و نشاط در مدرسه بخوانم، هم یک وضوخانه تمیز و مرتب و هم نمازخانه زیبا و مطلوب انگیزه‌بخش بودند، حتی جملات زیبایی که بر دیوارهای نمازخانه نصب شده‌اند توجهم را جلب کرد از جمله اینکه «نماز بخوان پیش از آنکه برایت نماز بخوانند». چینش قرآن‌ها در نمازخانه با زیبایی و فضاسازی این مکان باعث جذب می‌شود.

شاهقلیان اضافه کرد: طبیعی است که برخی همکلاسی‌ها و دوستان اهمیت چندانی برای نماز قائل نباشند که بنده وظیفه خودم می‌دانم تا جایی که می‌توانم به‌صورت غیرمستقیم و بدون لحن آمرانه دوستانم را به نماز دعوت کنم که در خیلی موارد چون دوستان صمیمی هستیم، همراهی می‌کنند و با هم به نماز می‌رویم.

منبع: خبرگزاری ایکنا