نماز اول وقت مثل یک سپر جوانان را از خطاها و آسیب‌ها حفظ می‌کند
به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز خراسان رضوی، در راستای توسعه و ترویج فرهنگ نماز در بین نسل نو، روابط عمومی ستاد اقامه نماز استان با توجه به پیام مقام معظم رهبری به سی و یکمین اجلاس سراسری نماز با محمدعلی کاظمی تبار استادیار و عضو هیات علمی گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی در روز دوشنبه پانزدهم بهمن ماه گفتگو کرد.
مشروح گفتگو را در زیر بخوانید.
به نظر شما با توجه به تاکید مقام معظم رهبری به نماز اول وقت، راه توسعه اقامه نماز اول وقت به خصوص در نسل جوان چه می باشد؟؟
محمدعلی کاظمی تبار استادیار و عضو هیات علمی گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی در ابتدا این گفتگو گفت: توسعه اقامه نماز اول وقت در نسل جوان نیازمند رویکردی جامع و جذاب است که هم به تقویت باورهای دینی بپردازد و هم انگیزه و اشتیاق درونی را در آنها افزایش دهد.
وی به چند راهکار اشاره کرد و ادامه داد: تقویت باورها و معرفت دینی آموزش فلسفه و حکمت نماز به زبان ساده و قابل فهم برای جوانان توسط افرادی که در بین جوانان مقبولیت دارند و حرف شان اثرگذار است با استناد به منابع، بیان آثار و برکات نماز اول وقت در زندگی فردی و اجتماعی و ذکر نمونه ها و مصداق های عملی برای نسل نو و همچنین پاسخگویی به شبهات و سوالات جوانان درباره نماز از عوامل تقویت این باور ها می باشد.
عضو هیات علمی گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی افزود: مورد بعد الگوی مناسب و نقش خانواده می باشد والدین، معلمان، استادان، مسئولان و… باید خودشان به نماز اول وقت پایبند بوده. و فضای معنوی در خانه، مدرسه، دانشگاه و… برای یادآوری اهمیت نماز ایجاد کنند. همچنین تشویق کودکان به نماز از طریق داستان سرایی و بازی‌های آموزشی می توان از دیگر دلایل باشد.
کاظمی تبار بیان کرد: استفاده از فناوری و فضای مجازی است که شامل تولید محتوای جذاب و خلاقانه درباره نماز در شبکه‌های اجتماعی، برگزاری چالش‌ها و مسابقات آنلاین با موضوع نماز می باشد.
وی از دیگر راه های دعوت نسل نو به نماز را ایجاد جذابیت در اقامه نماز بیان کرد و اظهار کرد: برگزاری نماز جماعت در فضایی زیبا و آرامش‌بخش، ترکیب برنامه‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی با اقامه نماز، دعوت از افراد محبوب و تأثیرگذار برای ترویج نماز اول وقت در جذابیت اقامه نماز اثرگذار است.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی ادامه داد: تشویق و ایجاد انگیزه مانند استفاده از مشوق‌های مادی و معنوی برای جوانانی که به نماز اول وقت پایبند هستند. ارائه جوایز در مدارس، دانشگاه‌ها و محل کار برای افرادی که نماز را به موقع می‌خوانند و تأکید بر آثار روحی، روانی و موفقیت‌های زندگی که از نماز نشأت می‌گیرد.
کاظمی تبار اضافه کرد: مشارکت مساجد و مراکز فرهنگی در برگزاری جلسات گفتگو و پرسش و پاسخ در مساجد، استفاده از هنر (تئاتر، موسیقی مذهبی، کلیپ‌های تأثیرگذار) برای تشویق به نماز جذب جوانان به مساجد با برنامه‌های متنوع و غیررسمی از دیگر عوامل تاثیر گذار می تواند باشد.
نسل جوان این سوال را دارند که چگونه در نماز توجّه بیشتر و گفتگو با خدا داشته باشیم؟؟ نظر شما چیست؟؟
وی گفت: سوال بسیار مهمی است! بسیاری از جوانان دوست دارند نماز را با حضور قلب و حس ارتباط واقعی با خداوند بخوانند، اما گاهی ذهنشان مشغول می‌شود یا احساس می‌کنند نمازشان خشک و بی‌روح است.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی افزود: قبل از هر چیز، باید بدانیم چرا نماز می‌خوانیم. نماز فقط یک عادت روزانه نیست، بلکه فرصتی برای دیدار و گفتگو با خداوند است. وقتی این دیدگاه را در خود تقویت کنیم، نماز دیگر یک تکلیف نیست، بلکه یک ارتباط عاشقانه می‌شود قبل از نماز چند لحظه تأمل کنید که در حال صحبت با خالق مهربان خود هستید.
کاظمی تبار بیان کرد: وضو فقط شستن دست و صورت نیست؛ بلکه فرصتی برای آماده شدن برای یک دیدار مهم است. هنگام وضو به این فکر کنید که گناهانتان شسته می‌شود و روحتان تازه می‌شود. در جایی نماز بخوانید که حداقل مزاحمت و عوامل حواس پرتی را نداشته باشد. اگر ممکن است، نور ملایم و فضای آرامش بخش ایجاد کنید عطر خوشبو بزنید، چون بوهای خوب حس معنویت را تقویت می‌کنند.
وی در همین خصوص اضافه کرد: اگر معنی جملات نماز را درک کنیم، احساس ارتباط قوی‌تری خواهیم داشت. وقتی می‌گویید “الحمدلله رب العالمین” واقعاً خدا را شکر کنید. هنگام گفتن “إیاک نعبد و إیاک نستعین” احساس کنید که به او توکل کرده‌اید. می‌توانید یک بار ترجمه و مفهوم سوره حمد و دیگر اذکار نماز را مرور کنید.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی بیان کرد: یکی از توصیه‌های اهل معرفت این است که تصور کنید در محضر خداوند هستید و او به شما توجه دارد. پیامبر (ص) فرمودند: “نماز را طوری بخوان که گویی خدا را می‌بینی، و اگر او را نمی‌بینی، بدان که او تو را می‌بیند.”
کاظمی تبار افزود: تندخوانی و عجله در نماز باعث می‌ش.ود حضور قلب کم شود. هر جمله را با آرامش و تفکر بخوانید، طوری که گویی می‌خواهید کلمات را در قلب خود حک کنید. بعد از نماز چند لحظه با خدا صحبت کنید و از او بخواهید قلبتان را نرم کند ذکرهایی مثل “لا اله الا الله”، “یا حی یا قیوم”، “یا ودود” را بگویید تا روح شما بیشتر درگیر معنویت شود.
وی ادامه داد: به جای این که نماز را یک “وظیفه” بدانید، آن را یک فرصت برای آرامش روح ببینید. نماز زمان اختصاصی شما با خداوند است که در آن هیچ واسطه‌ای نیست. از خود بپرسید: اگر امروز این نماز آخرین نماز من باشد، چگونه می‌خوانمش؟ اگر خدا همین حالا جواب من را بدهد، چطور با او حرف بزنم؟ اگر این نکات را در نماز رعایت کنیم، نماز از یک عادت روزمره به یک تجربه شیرین و معنوی تبدیل خواهد شد. خداوند در قرآن می‌فرماید: “أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ” با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد.
باتوجه به یکی از نکات پیام رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر حفظ توجه و حضور قلب، به نظر شما بیشترین عامل کمی توجه و نداشتن حضور قلب در نماز چیست؟؟
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی گفت: بیشترین عامل کمی توجه و نداشتن حضور قلب در نماز معمولاً مشغولیت ذهنی و عدم درک عمیق معنای نماز است. اما دلایل مختلفی می‌توانند باعث این مشکل شوند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این است که ذهن ما درگیر مسائل روزمره (کار، درس، مشکلات، شبکه‌های اجتماعی،…) است و به سختی می‌توان آن را در نماز متمرکز کرد.
وی چند راهکار ارائه داد و گفت: قبل از نماز چند دقیقه سکوت کنید و یک نفس عمیق بکشید. ذهن خود را آرام کنید و به خود بگویید: “این چند دقیقه فقط برای من و خداست.” سعی کنید نماز را با آرامش و بدون عجله بخوانید. اگر وضو را فقط به عنوان یک عمل روتین انجام دهیم، روح آن را احساس نخواهیم کرد. وضو در واقع نوعی آماده‌سازی قلب و ذهن برای ورود به نماز است. هنگام وضو تصور کنید که تمام خستگی‌ها و آلودگی‌های روحی را می‌شویید. بگذارید آب را روی پوست خود حس کنید و با نیت خالص وضو بگیرید.
کاظمی تبار عنوان کرد: اگر معانی سوره حمد، سوره‌های دیگر و اذکار نماز را ندانیم، ممکن است نماز برایمان فقط تکرار کلمات باشد و نتوانیم واقعاً با خدا ارتباط برقرار کنیم. ترجمه و تفسیر سوره حمد و دیگر اذکار نماز را مطالعه کنید. هنگام خواندن هر جمله، چند ثانیه روی معنای آن تأمل کنید. گاهی عجله در خواندن نماز باعث می‌شود که نماز از حالت گفتگوی عاشقانه به یک کار روزمره تبدیل شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی افزود: گاهی گناهان کوچک و بزرگ باعث می‌شود که قلب ما از معنویت فاصله بگیرد و در نماز حضور قلب نداشته باشیم. استغفار و توبه قبل از نماز می‌تواند روح را برای نماز آماده کند. سعی کنید دل خود را پاک نگه دارید و به اعمال خود توجه کنید. گاهی نماز را آن‌قدر تکراری و عادت‌گونه می‌خوانیم که حس واقعی ارتباط با خدا را از دست می‌دهیم. قبل از نماز چند لحظه فکر کنید که اگر این آخرین نماز زندگی شما باشد، چگونه می‌خوانید؟هر بار سعی کنید از زاویه‌ای جدید به نماز نگاه کنید.
چرا ارزش توجه به نماز و نماز اول وقت در دوران جوانی در منابع دینی و کلام بزرگان توصیه شده است؟؟
وی در ادامه این گفتگو اظهار کرد: ارزش توجه به نماز و نماز اول وقت در دوران جوانی از دیدگاه منابع دینی و سخنان بزرگان، دلایل متعددی دارد که هم از نظر معنوی و هم از نظر اخلاقی و تربیتی بسیار مهم است. دوران جوانی دوره‌ای است که شخصیت و عادت‌های فرد شکل می‌گیرد. اگر فرد از این سن نماز را جدی بگیرد، احتمال اینکه تا پایان عمر آن را ترک نکند، بسیار بیشتر است. امام علی(ع) می فرمایند: دل جوان مانند زمین آماده‌ای است که هرچه در آن افکنده شود، می‌پذیرد.
کاظمی تبار ادامه داد: کسی که نماز را در اول وقت می‌خواند، یعنی خدا را در اولویت زندگی خود قرار داده است. چنین فردی در همه کارهایش برکت و موفقیت بیشتری خواهد داشت. پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: هیچ عملی نزد خداوند محبوب‌تر از نماز اول وقت نیست. دوران جوانی دوره‌ای پر از هیجان، احساسات و چالش‌های مختلف است. نماز، به‌ویژه نماز اول وقت، باعث ایجاد آرامش، کاهش استرس و دوری از لغزش‌های اخلاقی می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی گفت: نماز اول وقت مثل یک سپر محافظ عمل می‌کند و جوان را از بسیاری از خطاها و آسیب‌ها حفظ می‌کند. پاداش ویژه جوانی که به نماز اهمیت می‌دهد پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: “خداوند به جوانی که در عبادت رشد کند، در قیامت سایه‌ای عطا می‌کند که هیچ سایه‌ای جز سایه او نیست.” نماز اول وقت باعث ایجاد نظم و برکت در زندگی می‌شود. کسی که برنامه روزانه‌اش را بر اساس نماز تنظیم کند، در بقیه کارهایش نیز موفق‌تر خواهد بود.
وی اضافه کرد: نماز اول وقت در جوانی یک سرمایه بزرگ برای آینده است. این کار باعث تقویت ایمان، دوری از گناه، ایجاد نظم، آرامش روحی و کسب موفقیت در زندگی می‌شود. به همین دلیل، در منابع دینی و سخنان بزرگان، همواره بر آن تأکید شده است.
در نگاه شما اثرات نماز اول وقت و افزایش توجه و حضور قلب در نماز چه می باشد؟؟
کاظمی تبار گفت: اقامه نماز اول وقت و داشتن حضور قلب در آن، آثار و برکات فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی دارد. این آثار شامل تقویت ایمان، آرامش روحی، افزایش برکت در زندگی، و موفقیت در کارها می‌شود. اولین مورد آن آرامش روحی و کاهش استرس است.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی افزود: کسی که نماز را در اول وقت می‌خواند، برنامه‌ریزی بهتری در زندگی دارد، وقتش را بهتر مدیریت می‌کند و در کارهایش برکت بیشتری می‌بیند. پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «نماز اول وقت، مایه برکت در روزی و طول عمر است» وقتی نماز اول وقت خوانده شود، فرد در طول روز یاد خدا را در ذهن خود حفظ می‌کند و کمتر دچار وسوسه‌های شیطانی و گناه می‌شود. همچنین حضور قلب در نماز باعث می‌شود فرد با حس مسئولیت بیشتری رفتار کند و تصمیمات بهتری بگیرد.
وی در صحبت دیگری عنوان کرد: نماز اول وقت به زندگی انسان نظم می‌دهد. وقتی فرد متعهد شود که روزانه پنج بار در زمان مشخص نماز بخواند، این عادت باعث افزایش انضباط در سایر کارهای او نیز می‌شود. کسی که نماز را با حضور قلب و در اول وقت بخواند، قلبش روشن‌تر و صفای باطن بیشتری خواهد داشت و این نورانیت در گفتار، رفتار و حتی چهره فرد هم دیده می‌شود.
کاظمی تبار گفت: نماز اول وقت، انسان را خوش‌اخلاق‌تر، مهربان‌تر و صبورتر می‌کند. وقتی فرد با خداوند ارتباط قوی‌تری داشته باشد، رفتار بهتری با دیگران خواهد داشت. نماز جماعت در اول وقت، وحدت و همدلی را در جامعه تقویت می‌کند. وقتی فرد در نماز حضور قلب داشته باشد، قدرت تمرکز او در سایر کارها نیز افزایش می‌یابد. کسانی که نماز را با حضور قلب می‌خوانند، معمولاً در کارهایشان دقت و آرامش بیشتری دارند.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی افزود: برای اینکه نماز را اول وقت بخوانیم، باید برنامه‌ریزی کرده و موانع را برطرف کنیم. اهمیت دادن به نماز و درک ارزش آن دوری از عوامل حواس‌پرتی قبل از نماز، مانند گوشی، تلویزیون و …خواندن نماز با جماعت شرکت در نماز جماعت در مسجد یا محل کار، دانشگاه و تشویق خانواده و دوستان به نماز اول وقت از دیگر عوامل اقامه نماز اول وقت است.
چه اقدامی انجام دهیم که نسل نو که به سن تکلیف می رسند نماز را اول وقت اقامه کنند؟؟
وی اضافه کرد: برای اینکه کودکان و نوجوانان هنگام رسیدن به سن تکلیف، نماز را اول وقت بخوانند، باید علاقه و انگیزه درونی در آنها ایجاد کنیم. اجبار و سخت‌گیری نتیجه معکوس دارد، اما با روش‌های جذاب، تشویقی و تدریجی می‌توان این عادت را در آنها نهادینه کرد. نماز را با محبت معرفی کنیم، نه اجبار؛ مثلاً بگوییم: “نماز باعث آرامش و موفقیت تو می‌شود.” الگوی عملی خوبی باشیم، والدین و معلمان خودشان نماز اول وقت را با علاقه بخوانند. از داستان‌های زیبا و الهام‌بخش درباره نماز استفاده کنیم. مثل نماز خواندن امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) در کودکی از الفاظ محبت‌آمیز استفاده کنیم. مثلاً “چقدر قشنگ نماز می‌خونی!
استاد دانشگاه ادامه داد: هدیه‌های کوچک برای استمرار نماز اول وقت (مثلاً خرید یک کتاب داستان یا اسباب‌بازی مورد علاقه) اگر کل هفته نماز را اول وقت خواند، یک پاداش بگیرد. گفتن اینکه خداوند دوستش دارد و فرشتگان او را تحسین می‌کنند.
کاظمی تبار گفت: اپلیکیشن‌های جذاب نماز که زمان اذان را اعلام می‌کنند و چالش‌های انگیزشی دارند. نماز را با بازی و مسابقه همراه کنیم؛ مثلاً کی زودتر از همه وضو می‌گیرد و آماده نماز می‌شود؟ ساختن یک فضای زیبا برای نماز، مثل داشتن سجاده و مهر مخصوص کودک. نماز را در جمع خانواده و با نشاط بخوانیم؛ مثلاً بعد از نماز با هم صحبت کنیم یا دعا بخوانیم. نماز را در مسجد یا اماکن مذهبی جذاب برگزار کنیم.
وی بیان کرد: از جملات منفی مثل”اگه نماز نخونی خدا ناراحت میشه” استفاده نکنیم. بلکه بگوییم: “نماز تو را قوی‌تر و موفق‌تر می‌کند.” او را مسئول اقامه نماز در خانه کنیم (مثلاً “تو مسئول اعلام وقت نماز برای خانواده هستی.”) به او بگوییم: “نماز یک ارتباط خصوصی و ویژه با خداست.” داستان‌هایی از علمای بزرگ، ورزشکاران یا افراد موفقی که نماز را اول وقت می‌خوانند تعریف کنیم یا مثال بزنیم که چگونه نماز اول وقت باعث موفقیت و آرامش در زندگی می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی در پایان خاطر نشان کرد: در سنین پایین، نماز را فقط به عنوان یک بازی و تجربه شیرین معرفی کنیم. برای نوجوانان، نماز را به زبان عقلانی و علمی توضیح دهیم؛ مثلاً چگونه نماز باعث افزایش تمرکز و آرامش می‌شود.
