گفتگو با نویسنده کتاب اسرار نماز
حجت الاسلام والمسلمین علی محمد باقی، نویسنده چندین کتاب در حوزه نماز هستند، ایشان از بدو تاسیس مرکز تخصصی نماز تا کنون با این مرکز در حوزه های مختلف از قبیل تالیف، تدریس و تبلیغ، همکاری دارند و یکی از مهترین دغدغه های ایشان ترویج فرهنگ نماز در جامعه مخصوصاً قشر جوان می‌باشد، در این گفتگو که توسط روابط عمومی مرکز تخصصی نماز انجام شد، درباره کتاب «اسرار نماز» با وی همراه می‌شویم؛
چند سال قلم می‌زنید و چند اثر دارید و چند اثر شما در مورد نماز است؟
بنده بیش از ده سال هست که در حوزه نماز در حال نوشتن و تدریس هستم البته تنها اثری که فعلا چاپ شده و در دسترس عموم قرار گرفته کتاب اسرار نماز است. البته کتاب های دیگری هم هست که در خصوص نماز نوشتم ولی هنوز چاپ نشده است. همچنین مقالات مختلفی با موضوع نماز و جزواتی هم در این حوزه تدوین کردم که اینها جزوه درسی هستند و بیشتر برای طلاب و مربیانی که در حوزه نماز فعالیت دارند مورد استفاده قرار می گیرند.
انگیزه شما از نوشتن کتاب با موضوع نماز چه بود؟
انگیزه‌ی بنده در خصوص نوشتن کتاب با موضوع نماز، مخصوصاً کتاب اسرار نمازی که چاپ شد این بود که در خصوص اسرار نماز و بیان سر و باطن آن، کتابی که درسی باشد یعنی به صورت آموزشی نوشته شده باشد و بتوان آن را در دوره های تربیت مربی و تربیت کارشناس در حوزه نماز استفاده کرد، نداشتیم اینجا بود که دوستان در مرکز تخصصی نماز قم به من پیشنهاد دادند که این کتاب نوشته شود و بعد از نگارش آن هم در مرکز تخصصی نماز به عنوان کتاب درسی مطرح شد و در دوره‌های نمازی که برای عموم افرادی که در خصوص ترویج نماز فعالیت می‌کنند استفاده شد و آنها از این کتاب به عنوان یک کتاب مرجع برای بیان معارف نماز استفاده می‌کنند.
در چند جمله کتاب اسرار نماز را معرفی کنید؟
کتاب اسرار نمازی که از بنده چاپ شد، اساساً پیرامون باطن نماز بحث می‌کند یعنی آن چه که مربوط به تاویل نماز می‌شود و درباره چیستی نماز سخن می‌گوید. این امور را اصطلاحاً سرّ عبادت می‌گویند، نگارش این کتاب به صورت آموزشی است، مقدمه ای دارد و بعد پرسش ها و منابع تحقیقی ارائه شده که اگر کسی بخواهد دوره معارف نماز و مسائل غیب و باطن نماز را بررسی کند می‌تواند با خواندن این کتاب هم به آنها راه پیدا بکند و هم برای بیان آن در دوره های مختلف آموزشی استفاده کند.
اگر بخواهید در چند خط ارکان اصلی کتاب را توضیح بدین؟
ارکان اصلی کتاب اسرار نماز، چهار رکن است. رکن اول مباحث مقدماتی است که در آنجا به مباحثی از قبیل تعریف سر نماز، ضرورت پرداختن به اسرار نماز، ادله عقلی و نقلی برای اثبات اینکه نماز دارای سرّ است، موانعی که انسان را از اسرار نماز باز می‌دارد و از آن طرف عواملی که انسان را به اسرار نماز می رساند، در این رکن اول بحث شده است. رکن دومی که در این کتاب مطرح است پیرامون اسرار کلی نماز است یعنی ما بدانیم اگر بخواهیم یک نگاه اجمالی به نماز داشته باشیم چه اسراری را می توان برایش بیان کرد به تعبیر بهتر آنکه کلیت نماز دارای چه سری است. رکن سوم درباره این است که اجزاء نماز چه اسراری دارند یعنی اگر ما به نماز نگاه بکنیم می بینیم که این نماز دارای سه بخش است، مقدمات، مقارنات و تعقیبات . بنابراین در بخش بعدی به اسرار الصلاه پرداخته شده است یعنی جزء جزء نماز مورد بررسی قرار گرفته است و بیان شده که هر جزء نماز چه سر مخصوصی دارد.
مخاطب اصلی این کتاب چه کسانی هستند و بیشتر برای چه اقشاری مفیده است؟
مخاطب این کتاب عموم مردم هستند البته از آنجا که سعی شده کتاب به صورت آموزشی نوشته شود، اقشاری که در حوزه تدریس معارف دینی کار می‌کنند بهره‌مندی بیشتری از این کتاب دارند، چون کتاب منظم نوشته شده و آنها می توانند با استفاده از این کتاب در تدریس و تبیین معارف نماز برای مخاطبین شان استفاده کنند، اگرچه بیشتر قشر تحصیل کرده مثل اساتید، طلاب، معلمین، و افرادی که در حوزه معارف دینی اطلاعات مقدماتی دارند این کتاب برایشان مفید و قابل استفاده است.
نکته خاصی که خودتان بخواهید به آن اشاره کنید ولی در کتاب شما نیامده؟
یکی از نکاتی که من دوست داشتم در چاپ های بعدی این کتاب اضافه شود و در این کتاب فعلاً نیست این است که معانی مختلف اقامه نماز چیست؟ قرآن کریم از ما اقامه نماز را طلب کرده « أقم الصلاه لذکری » یا فرمود « الذین یقیمون الصلاه». این تعابیری که در قرآن کریم آمده و سفارش به اقامه نماز شد باید این معنا کاملا معلوم بشود و وظیفه ما نسبت به نماز مشخص شود. البته نکات دیگری نیز وجود دارد که باید اضافه شود مثل اینکه ارتباط این نماز به زندگی ما چگونه خواهد بود؟ این که به ما گفتند نماز عمود دین شماست این به چه معناست؟ این که کل زندگی ما به نماز پیوند خورده به تعبیر امیرالمومنین «سلام الله علیه» علم ان کل شیء من عملک تبع لصلاتک، این ها به چه معناست؟ این ها نکاتی است که فکر می کنم باید اضافه شود چون نکات اساسی در خصوص اسرار نماز هستند.
اگر الان بخواهید این کتاب را بنویسید چه تغییراتی در کتاب ایجاد می کنید و چه خلاء پژوهشی در موضوع بحث شما باقیمانده است؟
اگر قرار باشد که مجدداً کتاب نوشته شود، بنده در هر فصلی که وارد می‌شوم احساس می کنم باید به آن اسراری بپردازم که در روایات ما بیشتر به آنها پرداخته شد و آن آیات اسراری نماز را بیشتر مورد بررسی قرار بدهم. به تعبیر بهتر در قرآن کریم بسیاری از آیاتی که درباره نماز است از این ها می توان استفاده اسراری کرد. یعنی بیان کرد این آیه چگونه دلالت بر سرّ الصلاه دارد. بنده اگر قرار باشد این بازنویسی را انجام بدهم ان‌شاءالله به این نکات در مورد آیات و روایات بیشتر توجه خواهم کرد.
به نظر شما در حوزه نماز چه موضوعاتی جای کار دارد و باید کار شود؟
به نظر بنده در خصوص نماز، کتابی که جایش خیلی خالی است کتابی درباره اسرار نماز برای کودکان و نوجوانان است. زمانی رهبر انقلاب فرموده بودند برای بچه ها کتاب عرفانی بنویسید. چرا؟ چون که هجمه عظیمی نسبت به کودکان ما در حوزه معرفت دینی مطرح است. خب بهترین عرفان دینی را در مباحث اسرار الصلاه می توانید دنبال کنید. اگر ما برای کودکانمان این کتاب را بازنویسی کنیم و در خصوص سرّ اجزاء نماز برای بچه ها به زبان خودشان تبیین کنیم که نماز چیست و حقیقت و ملکوت آن به چه معناست مسلماً رغبت بچه ها به نماز بیشتر می شود و هم می تواند سدی باشد در مواجهه با هجمه ای که در معنویت گرایی دینی وجود دارد.
نوشتن در مورد نماز چه امتیازی دارد و چه سختی هایی؟
نوشتن کتاب در خصوص نماز، نوشتن کتاب در خصوص همه دین است چون در حقیقت نماز عمود دین است. اگر قرار باشد که نماز محور و اصل و اساس دین باشد از نماز سخن گفتن، سخن گفتن از همه دین خواهد بود پس لازم است که از نماز سخن بگوییم. اگر نماز جمعه اصلاح شود، دینداری در جامعه اصلاح می شود.
( إن قبلت قبل ما سواها و ان ردت رد ما سواها ) به همین جهت ضرورت دارد که ما این قدر درباره نماز به بیان های مختلف سخن بگوییم که نماز جای خودش را در معارف دینی ما به خوبی باز بکند. البته در این خصوص کار کردن و نوشتن مشکلات جدی هم ایجاد می شود و آن هم عمدتاً از جانب شیطان و جنود شیطان است چون طبق روایت هیچ چیز مانند نماز بینی شیطان را به خاک نمی‌مالد. این جاست که شیطان سعی می‌کند فرهنگ نماز را در جامعه کم رنگ کند و اجازه ترویج نماز را ندهد و در خصوص نوشتن کتاب هم همین مشکلات را ایجاد می کند.
در حوزه انتشار مکتوبات نمازی چه پیشنهادی برای مرکز تخصصی نماز دارید و چه نقدی در این زمینه دارید؟
پیشنهاد بنده در خصوص مکتوبات نمازی به مرکز تخصصی نماز این است که این مکتوبات کاملاً علمی باشد چون از طرف مرکز تخصصی نماز چاپ می شود. به این معنا که کاملا تخصصی باشد و ثانیاً باید در حوزه بیان معارف نماز به زبان افراد مختلف و گروه‌های مختلف سنی هم کار شود و این منافاتی ندارد با تخصصی بودن کتاب‌هایی که در این مرکز نوشته خواهد شد. هر دو قابل جمع است و این ضرورتی بسیار جدی در نوشتن محصولات نمازی است. پیشنهاد بعدی هم این است که در کل موضوعاتی که درباره نماز می توان قلم زد از نویسندگان توانا درخواست شود تا در این مباحث بنویسند و این مباحث در جامعه ترویج کنند.
ان شاء الله که همه ما از نمازگزاران باشیم و در این راه قدم برداریم.
