حکم نماز خواندن در خانه‌ای که سگ در آن نگهداری می‌شود
یکی از مهمترین اموری که بر هر مسلمانی واجب است، فراگیریِ احکام و مسائل مربوط به تکالیف شرعی و دینی اسلام است. شخصی که خود را مسلمان می داند و اسلام را به عنوان دینِ خود برگزیده است، موظف است که فرامین و دستورالعملهای آن را به طور کامل در همه ابعاد زندگی خود پذیرا باشد و رفتار و گفتار خویش را مطابق با موازین اسلام تنظیم نماید، اتخاذ چنین رویه ای، مستلزم آن است که شخص مسلمان حداقل های احکام دینی که برای انجام فرائض و پیشامدهای زندگی روزمره و نیز روابط اجتماعی او، مورد نیاز خواهد بود، را فرا بگیرد. با توجه به گسترش تمایل به پرورش و نگهداری حیوانات خانگی، یکی از این احکام شرعی که دانستن آن وجوب پیدا می کند، حکم نماز خواندن در خانه ای است که در آن، سگ نگهداری می شود. برای پاسخ به این پرسش، ما را در این مقاله همراهی کنید.
اصل طهارت
از نظر دین اسلام، در همه چیز، اصل بر طهارت است یعنی اینکه تا زمانی که ما یقین به نجاست و ناپاکی چیزی پیدا نکرده ایم، باید اصل را بر طهارت آن چیز قرار داده و بگوییم که پاک است مگر در مواردی که به ناپاکی آن یقین داشته باشیم و این همان اصل طهارت است.
اصل طهارت یا قاعده طهارت از جمله قواعد مشهور فقهی است که براساس آن، همه چیز را باید پاک دانست، مگر اینکه دلیلی متقن و یقین‌آور بر نجاست و ناپاکی آن وجود داشته باشد. سندِ اعتبارِ این اصل، اجماع علمای بزرگ دین و روایاتی است که از معصومان علیهم السلام وارد شده است.
اصل طهارت یک قواعد فقهی است و مفهوم آن، این است که هر گاه فرد مسلمان، در پاک بودن چیزی شک داشته باشد، باید اصل را بر پاک بودن آن بگذارد،[۱] البته به این شرط که استصحاب نجاست وجود نداشته و معلوم نباشد که قبلاً نجس یا پاک بوده است.[۲]
این اصل بیشتر برای میهمانِ خانه ای که در آن از سگ نگهداری می شود، کاربرد دارد. یعنی میهمان، تا زمانی که به نجاست یقین پیدا نکرده، نمازش صحیح است. اما، در مورد صاحب خانه، از آنجایی که به آمد و شدهای سگِ خود واقف است و رفتار او را در طی شبانه روز، مشاهده می کند، می تواند به مشاهدات خود مراجعه کرده و با نطبیق احکام شرعی مترتب بر آن، تکالیف خود را انجام دهد.
فتوای آیت الله خامنه ای درباره حکم نماز در خانه ای که سگ دارد
اگر سگ با رطوبت (ناشی از آب یا رطوبت دیگر)، جایی تردد کند و یا اینکه با رطوبتش، لباس و یا بدن شخصی را آلوده نماید و یا آب دهانش در جایی بریزد، آنجا و نیز بدن و لباسِ شخص، نجس می شود ولی چنانچه در حالی که سگ کاملاً خشک است، در خانه تردد کند و یا به بدن و لباس یا هر چیز دیگری برخورد کند، حکم به نجاست نمی شود. البته در صورتی که موی سگ در لباس یا بر بدن باشد ولو اینکه کاملاً هم خشک باشد، نجس بوده و نماز با وجود موی سگ باطل است.
در بحث شرایط لباس نمازگزار می خوانیم؛ یکی از شرایط این است که از حیوان حرام گوشت نباشد:
- لباس نمازگزار نباید از حیوان حرام گوشت (مثل سگ و گربه) تهیه شده باشد و در صورتی که مویی از آن ها هم بر روی لباس یا بدن نمازگزار چسبیده باشد، نمازش باطل است.
- در صورتی که آب دهان یا بینی یا رطوبت دیگری از یک حیوان حرام گوشت، مانند سگ و گربه بر روی بدن یا لباس نمازگزار باشد، نماز او باطل است، مگر اینکه خشک شده باشد و عین آن نجاست بر طرف شده باشد، بنابراین اگر فضله ی پرندگان حرام گوشت بر روی بدن یا لباسِ شخص باشد، نماز خواندن با وجود آن باطل است، ولی چنانچه خشک شده و عینِ آن از لباس یا بدن زدوده شده و پاک شده باشد، نمازش صحیح است.
- چنانچه شخص شک داشته باشد که؛ لباسش از یک حیوان حلال گوشت است یا یک حیوان حرام گوشت، نماز خواندن با آن بدون اشکال است.
فتوای آیه الله سیستانی درباره حکم نماز در خانه ای که سگ دارد
حضرت آیه الله سیستانی در پاسخ به این سؤال که؛ شرایط نگهداری سگ در منزل و باغ جهت نگهبانی چگونه می‌باشد؟ فرموده اند: مانعی ندارد و شرط خاصی برای آن نیست، اگر چه خود حیوان، نجس است و نماز خواندن در خانه‌ای که سگ در آن نگهداری می‌شود مکروه شمرده شده است.
معامله و نگهداریِ سگ، با دو هدف و مقصود متفاوت آن، از نظر دین اسلام، دارای دو حکم متفاوت است به این صورت که:
- بعضی از سگها، برای انسانها منافع واقعی دارند و از آنها به منظور نگهبانی از باغ ها و منازل، کارگاه ها و املاک، دام و طیور و یا به منظور کمک رسانی در شکار استفاده می شده است. البته امروزه کاربردهای جدیدی علاوه بر موارد ذکر شده، به کابردهای سگ اضافه شده است. کارهایی مانند جستجوی مواد مخدر و اشخاص معتاد و قاچاقچی، جستجوی مواد منفجره و نیز عملیات امداد و نجات و زنده یابی در حوادثی مثل زلزله ها و سایر بلایای طبیعی و غیر طبیعی و موارد مشابه دیگر که همکاری سگ ها در این زمینه ها، مشکلات بسیاری را از دوش انسان برداشته و یا لااقل کم کرده است.
بنابراین معامله و نگهداری از سگ آموزش دیده که از آن صرفاً برای اهداف محافظتی مانند نگهبانی مزرعه، خانه، باغ، ویلا، کارخانه و گله یا در اموری مانند شکار و جست و جوی مواد مخدر و یا قاچاق استفاده می شود، در صورتی که نظافت، طهارت و بهداشت درباره آن مراعات شود، از نظر دین اسلام اشکال ندارد.
- دسته ی دیگر سگ ها، منافع واقعی برای انسان ندارند و در واقع، نگهداری این سگ ها توسط انسان، برای بهره مندی از فواید و منافع آن ها نیست بلکه تنها برای سرگرمی و وقت گذرانی و خوشگذرانی می باشد.
یقیناً نهیِ اسلام از نگهداری این دسته از سگ ها، در منازل و محیط زندگیِ انسان و نهی از نزدیک شدن و ارتباط نزدیک با آنها، به دلیل آلوده بودن آن ها و زمینه انتقال برخی از میکروب ها و بروز برخی از بیماری ها و نجس بودن آن ها از نظر حکم فقهی است. پر واضح است که از منظر دینی که رعایت بهداشت و نظافت در آن، از اهمیت بسیاری برخوردار است به حدی که پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه فرموده اند: «النظافه من الایمان و الایمان فى الجنه»؛ پاکیزگى جزئى از ایمان است و ایمان، انسان را به بهشت رهبرى مىکند. [۳] حفظِ سلامتی و رعایت نظافت و بهداشتِ خود و بهداشتِ محیط زندگی و نیز پاکی بدن و البسه و مبلمان و ظروف و ابزار و وسایل خورد و خوراک و زندگی، اهمیت بسیار زیادی دارد.
فتوای آیه الله مکارم شیرازی درباره نجاست سگ
سگ و خوک معمولی نجس هستند، حتّی مو و پنجه و ناخن و رطوبت‌های آن ها نجس می‌باشد ولی سگ وخوک دریایی پاک هستند.
آیه الله مکارم شیرازی با پاسخ به پرسش هایی که درباره ی احکام مربوط به نگهداری حیواناتی نظیر سگ، برای مکلفین پیش آمده است، درباره ی جزئی ترین مسائل این موضوع نیز تکلیف را مشخص کرده اند. در ذیل به برخی از آنها اشاره می کنیم؛
سؤال ۱: اگر نمازگزار در حین نماز متوجه وجود موی حیوان حرام گوشت مانند موی سگ در لباسِ خود شود، وظیفه اش چیست؟
پاسخ: اگر در حین نماز متوجه شود و همان لحظه آن را از لباس خود جدا کند، نماز او صحیح خواهد بود.
سؤال ۲: در صورتی که نمازگزار بعد از پایانِ نماز متوجه وجود موی حیوان حرام گوشت مانند سگ در لباس خود شود، چه وظیفه‌ای دارد؟
پاسخ: اعاده نماز لازم نیست.(نمازش صحیح است)
سؤال ۳: چنانچه شخصی در صورت جهل به حکم، با وجود موی سگ یا گربه بر روی لباسش نماز خوانده باشد نسبت به نمازهای گذشته چه وظیفه‌ای دارد؟
پاسخ: در صورتیکه در فراگیری احکامِ مسئله کوتاهی نکرده باشد، نمازهای گذشته اش صحیح است.
سؤال ۴: اگر آب دهان یا بینی حیوان حرام گوشت مانند سگ، در بدن یا لباس نمازگزار باشد حکم آن چیست؟
پاسخ: هرگاه آب دهان یا بینی یا رطوبت دیگری از حیوان حرام گوشت (مانند گربه یا سگ) بر روی بدن یا لباس نمازگزار باشد، تا زمانی که عین آن نجاست برطرف نشده است، نماز با وجود آن اشکال دارد، امّا اگر خشک شده باشد و عین آن برطرف گردد، نماز صحیح است.
سؤال ۵: با توجه به این موضوع که تار موی حیوان حرام گوشت، صدق لباس نمی‌کند، چرا گفته می شود که مبطل نماز است؟
پاسخ: در اینجا موضوعِ حکم، حکمِ لباسِ نمازگزار نیست بلکه مسئله «صلی فیه» است که در روایات وارده شده و این عنوان بر آن صدق می‌کند.
سؤال ۶: اگر در لباسِ نمازگزار از حیوانِ حرام گوشت استفاده شده باشد (مثلاً از مو و پوست و پر و …) حکم نماز با آن لباس چیست؟
پاسخ: لباس نمازگزار نباید از اجزای حیوان حرام گوشت باشد، حتّی اگر مویی از آن همراه نمازگزار باشد اشکال دارد.
روایاتی از معصومین علیهم السلام درباره ی نگهداری از سگ در خانه
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع): «قَالَ یُکْرَهُ أَنْ یَکُونَ فِی دَارِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ الْکَلْبُ»؛ امام صادق علیه السلام فرمود: ناپسند است که در خانه مرد مسلمان سگ باشد.[۴]
امام صادق علیه السلام فرمودند: «در خانه ای که در آن سگ است، نماز مگذار مگر اینکه سگ صید باشد، و دربی به رویش بسته شود، در این صورت اشکالی ندارد» [۵]
رسول خدا صلوات الله فرمود: «همانا جبرئیل بر من وارد شد و گفت: ما ملائکه بر خانه ای که در آن سگ و مجسمه و ظرفی که در آن ادرار می کنند، وجود داشته باشد، داخل نمی شویم.»[۶]
زراره از امام صادق علیه السلام نقل می کند: «کسی سگی را نگهداری نمی کند مگر اینکه هر روز از عمل او کاسته می شود.»[۷]
حضرت علی علیه السلام فرمودند: «خیری در نگهداری از سگ نیست، به جز سگ شکاری و سگ گلّه.»[۸]
امام صادق علیه السلام فرمود: «سگ شکاری را در خانه‌ات نگهداری مکن مگر اینکه بین تو و او دربی باشد.(محل زندگی او جدا باشد)»[۹]
نتیجه گیری
بعد از مشخص شدن تفاوت میانِ حکم نگهداری و معامله بین دو گروه از سگ ها، به این نتیجه می رسیم که نگهداری از سگ در خانه به منظورِ بهره بردن از منافع واقعی آن به خودی خود، اشکالی ندارد و به فریضه ی نماز و دعا و ارتباط با خداوند، نیز آسیبی وارد نمی نماید البته به شرطی که هیچ نجاستی در لباس و مکان نمازگزار نباشد به این معنی که نباید مانع رعایت پاکیزگی و طهارت برای صحت عبادات و نماز باشد.
اما نگهداری از آن دسته از سگ هایی که به منظور سرگرمی خریداری شده اند، به خودی خود، باعث رویگردان شدن خداوند و دوری ملائک می شود و کم کم رحمت و عنایت پروردگار، از آن خانه و ساکنانش برداشته می شود. در همین زمینه امام صادق علیه السلام می فرمایند: «در خانه ای که سگ نگهداری می شود، نماز برپا نمی شود، زیرا فرشتگان و ملائکه در خانه ای که سگ در آن نگهداری شود، نمی گردند، مگر اینکه سگ نگهبان یا شکاری بوده و او را در قسمت مجزایی از خانه نگهداری نمایند که در این صورت ایرادی ندارد.»
البته مساله نجس بودن سگ، غیر از حرمت نگهداری از آن است. نگهداری از سگ برای کسانی که استفاده عقلایی و مجاز از آن ندارند، کراهت شدید دارد؛ و در احادیث و روایات، امری ناپسند دانسته شده است. منظور از استفاده ی مجاز و عقلائی این است که نگهداری سگ برای نگهبانی و شکار، و سگ هایی که امروزه مورد استفاده پلیس و نیروهای امداد قرار می گیرند، مکروه نیست. (البته این به معنای عدم نجاست این سگ ها نمی باشد.)
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- مصطفوى، مائه قاعده فقهیه، ۱۴۲۱ق، ص۱۵۶.
- همان، ص ۱۵۸
- مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۱۰۱
- بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۶۲، ص۵۰ ـ وسائلالشیعه، ج ۱۱ ،ص۵۳۰.
- من لا یحضره الفقیه، ج۱ ، ۲۴۶ ، باب المواضع التی تجوز الصلاه فیها و المواضع التی لا تجوز فیها ….. ص۲۴۰.
- الکافی، ج۳ ، ۳۹۳، باب الصلاه فی الکعبه و فوقها و فی البیع و الکنائس و المواضع التی تکره الصلاه فیها ….. ص ۳۸۷. الکافی، ج۳ ، ۳۹۵، باب الصلاه فی ثوب واحد و المرأه فی کم تصلی و صلاه العراه و التوشح ….. ص۳۹۳ـ بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار ،ج۵۶، ۱۷۷، باب ۲۳ حقیقه الملائکه و صفاتهم و شؤونهم و أطوارهم ….. ص۱۴۴.
- بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۶۲، ص۵۰.
- بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۶۲، ص ۵۳ ـ وسائلالشیعه، ج ۱۱ ،ص۵۳۰.
- بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۶۲، ص ۵۳.
