نحوه خواندن نماز تحیت و احکام و روایات مربوط به آن
عبادات و ادعیه و نمازهای مستحبی به منظور تقرب به خدای تعالی و کسب ثواب و فیض بیشتر و نیز دوری از وسوسه های شیطان انجام می شوند. نماز تحیت، یکی از همین عبادات و نمازهای مستحبی است که به منظور احترام به ساحت مسجد به عنوان خانه ی خدا، پس از ورود به آن و البته، قبل از نشستن، خوانده می شود. نحوه ی خواندن نماز تحیت، در روایات مختلفی از سوی بزرگان دین توصیه شده است. ما، در این نوشتار، بر آن شدیم تا با نحوه خواندن نماز تحیت و احکام و روایات مربوط به آن بیشتر آشنا شویم. از اینکه با ما همراه و همقدم هستید، بسیار خرسندیم.
کیفیت خواندن نماز تحیت
نماز تحیت، نمازی مستحبی است که به جهت ادای احترام به مسجد خوانده می‌شود.[۱] این نماز، دو رکعت است که خواندن آن شیوه و کیفیت بخصوصی ندارد.[۲] با اقامه نماز تحیت، مکروه بودنِ عبور از مسجد برداشته می‌شود؛ طبق نظر علما و فقهای شیعه، محل عبور قراردادنِ مسجد کراهت دارد.[۳]
برای خواندن نماز تحیت، همانند نماز صبح، دو رکعت نماز به قصد قربت و تحیت و احترام مسجد می خوانیم. این نماز نیازی به اذان و اقامه ندارد و مخیر هستید آن را با صدای بلند یا آهسته بخوانید.
فلسفه ی خواندن این نماز چیست؟
خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند: «وَاِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّهٍ فَحَیُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها اَوْ رُدُّوها اِنَّ اللَّهَ کانَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ حَسِیباً» [۴] ؛ هر گاه شما را تحیت و سلامی گفتند شما نیز باید به تحیت و سلامی بهتر از آن یا مانند آن پاسخ دهید، که خدا به حساب هر چیزی کاملاً خواهد رسید.[۵] البته، آنچه که از تعابیر برمی آید، تحیّت، شمول عام دارد و اعمّ از سلام کردن است و سلام کردن از مصادیق آن می‌باشد چنانکه در مجمع ذیل آیه ی تحیت، به نقل از امام محمد باقر علیه‌السّلام و امام جعفر صادق علیه‌السّلام اینگونه روایت شده که تحیّت، سلام کردن و نیز سایر نیکی‌هاست. [۶]
و نیز در جای دیگر می فرماید:«فَاِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی اَنْفُسِکُمْ تَحِیَّهً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَهً طَیِّبَهً…) [۷]؛ چون به خانه‌ها وارد شدید بر خودتان سلام کنید همانا آن تحیّتی است از جانب خداوند که مبارک و پاکیزه است.» [۸] در مجمع از امام صادق علیه‌السّلام نقل شده است که آن، سلامِ شخص بر اهل بیت عصمت علیهم‌السّلام است و یقیناً آنها جواب خواهند داد.
با توجه به مطالبی که ذکر شد، مراد از نماز تحیت، ادای احترام و ادب، به ساحت خداوند متعال و نیز اولیای مقرب او است. زیرا مسجد، خانه ی خدای تعالی است و«منظور از نماز تحیت آن است که حرمت مسجد به واسطه نشستن بدون نماز هتک نشود.»[۹]
نماز تحیت نمازی است که برای احترام به مسجد خوانده می شود. [۱۰]
البته آنچه که از تعالیم بزرگان دین برمی آید، چنین است که: کسی که به قصد اقامه ی نماز واجب یا مستحب در مسجد حضور پیدا می کند، همین که پس از داخل شدن به مسجد و پیش از آن که بر زمین بنشیند، شروع به خواندن نماز اعم از واجب یا مستحب، نماید، در واقع نماز تحیت مسجد را نیز به جای آورده است، هرچند که به جای آوردن نماز جداگانه و مستقلی به عنوان نماز تحیت مسجد، بهتر و افضل است.
نماز تحیت در روایات
- پیامبر اکرم صلوات الله علیه فرمودند: «هرگاه یکی از شما وارد مسجد می شود، ننشیند تا آن که دو رکعت نماز بگزارد».[۱۱]
- امیر المؤمنین علی علیه السلام فرمودند: «از جمله حقوق مسجد، این است که هرگاه بدان پا نهادی، دو رکعت نماز بگزاری، و از جمله حقوق آن دو رکعت، این است که در آن ها، ام القرآن یعنی سوره حمد را بخوانی». [۱۲]
- «دَخَلتُ عَلى رَسولِ اللّه صلى الله علیه و آله وهُوَ جالِسٌ فِی المَسجِدِ وَحدَهُ، فَاغتَنَمتُ خَلوَتَهُ، فَقالَ لی صلى الله علیه و آله: یا أباذَرٍّ، لِلمَسجِدِ تَحِیَّهٌ، قُلتُ: وما تَحِیَّتُهُ ؟ قالَ: رَکعَتانِ تَرکَعُهُما.»؛ ابوذر علیه الرحمه می فرماید: حضور رسول خدا صلی الله، رسیدم، در حالی که تنها در مسجد نشسته بودند. این تنهاییِ او را غنیمت شمردم. حضرت به من فرمودند: «ای ابوذر! همانا برای مسجد، سلامی است». گفتم: سلام آن چیست ؟ فرمودند: «دو رکعت نماز که آن را به جای آوری».[۱۳]
حکم نماز تحیت
خواندن دو رکعت نماز تحیت در هنگام وارد شدن به مساجد، پیش از نشستن در آن، مستحب است.[۱۴]
البته اینطور برمی آید که با خواندن سایر نمازهای واجب یا مستحب در مسجد، دیگر نیازی به خواندن نماز تحیت نیست.[۱۵]
شهید ثانی [۱۶] در کتاب منیه المرید درباره آداب حضور استاد در جلسه تعلیم درس گفته است که، اگر جلسه تعلیم درس در مسجد برگزار شود، مستحب است که استاد، ابتدا نماز تحیت مسجد را بخواند و از آن پس به تدریس مشغول شود.[۱۷]
نماز تحیت در مساجد خاص
نماز تحیت در مسجد الحرام
مسجدالحرام، مسجد اعظم و نخستین مسجد، و نیز بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مسجد در جهان اسلام و قبله‌گاه مسلمانانِ جهان است. مسجدالحرام در شهر مکه و در کشور عربستان واقع شده است. طبق تعالیم دین اسلام، هر موجود زنده‌ای اعم از انسان یا حیوان، که واردِ حریم مسجدالحرام شود، در امان است و نباید به او آسیب و گزندی برسد. به فتوای اکثر مراجع عظام تقلید، مسجد الحرام نماز تحیت ندارد، بلکه تحیت آن، عمل طواف است. [۱۸]
گفته شده که: همان طور که تحیت و احترام مساجد با گزاردن نماز است، تحیت و احترام مسجد الحرام با طواف است.[۱۹]
نماز تحیت در مسجد مقدس جمکران
میرزا حسین نوری [۲۰] از محدثان مذهب شیعه، برای مسجد مقدس جمکران نماز تحیت بخصوصی ذکر کرده است. این نماز دو رکعت دارد به این صورت که در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد، هفت مرتبه سوره توحید، هفت مرتبه تکرار ذکر رکوع و در هر سجده هفت مرتبه تکرار ذکر سجده خوانده می شود. [۲۱]
لزوم خواندن نماز تحیت
ذکر این نکته ضروری است که؛ با توجه به احادیث و روایاتی که درباره حق و حقوق مسجد و لزوم احترام به آن ذکر شده است، چنانچه فرد باایمانی وارد مسجد بشود، اما هیچ نمازی اعم از نماز واجب یا مستحب در آن مسجد نخواند، در روز قیامت، آن مسجد از او پیش خداوند شکایت خواهد کرد.[۲۲]
کاری از تحریریه ستاد اقامه نماز
پی نوشت ها
- شریفی اشکوری، فقرات فقهیه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۴۹۸.
- نجفی، مجمع الرسائل، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۰
- همان؛ طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۴۳۱.
- سوره نسا، آیه ۸۶
- ترجمه مهدی الهی قمشه ای
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۲۷۴-۲۷۵.
- سوره نور، آیه ۶۱
- طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، ج۱۵، ص۲۲۹ و طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۷۳
- الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج۱، ص۶۴
- شریفی اشکوری، فقرات فقهیه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۴۹۸
- سنن الدارمی، ص۳۵۳، الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول الله (ص)، ج۱، ص۹۶
- بحار الانوار، ج۸۱، ص۲۳
- الخصال: ص ۵۲۳ ح ۱۳، معانی الأخبار: ص ۳۳۳ ح ۱، الأمالی للطوسى: ص ۵۳۹ ح ۱۱۶۳، أعلام الدین: ص ۲۰۴، بحار الأنوار: ج ۸۴ ص ۱۹ ح ۲؛ المستدرک على الصحیحین: ج ۲ ص ۶۵۲ ح ۴۱۶۶، صحیح ابن حبّان: ج ۲ ص ۷۶ ح ۳۶۱، حلیه الأولیاء: ج ۱ ص ۱۶۶، کنز العمّال: ج ۱۶ ص ۱۳۱ ح ۴۴۱۵۸.
- طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۴۳۱.
- طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۴۳۱.
- زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جُبَعی (۱۳ شوال ۹۱۱ هجری قمری- ۹۶۵ یا ۹۶۶ هجری قمری)، معروف به شهید ثانی، از افراد سرشناس علم فقه شیعه است.
- شهید ثانی، منیه المرید، ۱۴۱۵ق، ص۲۰۵.
- در وادی نور، ۱۳۸۹ش، ص۶۶
- شهید ثانی، الروضه البهیه، ج۱، ص۱۷۵
- حسین محدث نوری فرزند محمد تقی نوری مازندرانی طبرسی و نوهٔ علی محمد مازندرانی طبرسی مستوفی، محدث و چهره سرشناس علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری بود.
- نجم الثاقب، ص۲۹۵
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ج۱، ص۱۷۴ – ۱۷۵، محقق، غفاری، علی‌اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش
