بررسی کامل ارکان نماز و احکام مربوط به آن

ارکان نماز شامل پنج بخش از واجبات نماز می باشد که انجام ندادن آنها و یا کم و زیاد کردن آنها چه سهواً و چه عمداً باعث باطل شدن نماز میشود. ارکان نماز از در دین تشیع و بنابه نظر عمده فقها و مراجع عبارت‌ است از: نیت، تکبیره الاحرام، قیام، رکوع و سجود.

تعریف رکن

رکن به جزئی از عبادت میگویند که انجام ندادن آن و یا کم و زیاد شدن آن چه از روی سهو و چه از روی عمد باعث ابطال عبادت میگردد. از جمله عباداتی که دارای رکن می باشند میتوان به نماز، حج تمتع و عمره اشاره کرد.

در باب حج نیز رکن به هر یک از چهار زاویه کعبه گفته میشود.

ارکان نماز

ارکان نماز به پنج بخش از واجبات نماز گفته میشود و شامل موارد زیر است:

• نیت
• تکبیره الاحرام
• قیام موقع تکبیره الاحرام و قیام متصل به رکوع
• رکوع
• دو سجده

نیت نماز

انسان باید نماز خود را به قصد قربت و برای انجام فرمان الهی بجا بیاورد. به همین خاطر هنگام شروع نماز میگوییم فلان رکعت نماز فلان میخوانم قربه الی الله ( بجای فلان اول تعداد رکعات و بجای فلان دوم نام نماز را میگوییم. مثلا میگوییم ۲ رکعت نماز صبح میخوانم قربه الی الله) . البته لازم نیست که نیت حتما زباناً گفته شود و همین که در دل به آن اشاره شود کفایت میکند.

تکبیره الاحرام

بعد از گفتن اذان و اقامه و ایستادن برای نماز به سمت قبله، با بالا بردن دست ها تا گوش و با گفتن « الله اکبر» نماز شما آغاز میشود. با این تکبیر عملاً نماز شما شروع شده و کارهایی مانند خوردن، نوشیدن، خندیدن ، روی گرداندن از سمت قبله و … برای شما حرام می گردد. به همین خاطر به این تکبیر، تکبیره الاحرام گفته میشود و جزو ارکان نماز بشمار میرود.

باید در هنگام گفتن تکبیر بدن آرامش داشته باشد و باید بلندی صدا در تکبیر و حمد و سوره و ذکر و دعا طوری باشد که خود نمازگزار همهمه صدای خود را (در حدی که اگر در محیط سروصدا نباشد) بشنود و لب‌‌خوانی صحیح نیست. مستحب هست که هنگام تکبیر ابتدا و بین نماز همزمان با شروع تکبیر دست‌ها از ران پا جدا شود و با پایان (گفتن «ر») «الله اکبر» دست‌ها به مقابل گوشها یا صورت برسد و سپس دست‌ها را بدون تاخیر بیندازد.

قیام

قیام یکی از واجبات یازده ‎گانه نماز بشمار میرود. در نماز چهار نوع قیام وجود دارد که ۲ نوع آن جزو ارکان نماز بوده و ترک عمدی و یا سهوی آن موجب باطل شدن نماز میگردد. قیام هایی که جزو ارکان نماز محسوب میشوند. قیام هنگام تکبیره الاحرام و قیام متصل به رکوع( قیام قبل از رفتن به رکوع) است.

اگر فردی هنگام خواندن نماز رفتن به رکوع را فراموش کند و قبل از رفتن به سجده متوجه شد که رکوع را انجام نداده است . باید ابتدا کامل بایستد سپس به رکوع برود. اگر در همان حالت خمیده و بدون ایستادن به رکوع برود نماز فرد صحیح نیست، بخاطر اینکه قیام قبل از رکوع را انجام نداده است.

رکوع

رکوع نیز از سایر ارکان نماز محسوب میشود. در حالت رکوع باید مقداری خم شوید که دست ها به زانو برسد. در رکوع میتوانید ۳ بار سبحان الله بگویید و یا یک بار ذکر سبحان ربی العظیم و بحمده را گفته، سپس کامل بایستید و بعد به سجده بروید.

باید به این نکته توجه داشت که قسمت رکن نماز صرف رفتن به رکوع است و گفتن ذکر از واجبات نماز بشمار میرود. یعنی اگر عمدا یا سهوا به رکوع رفتن فراموش شود و یا صحیح اجرا نشود نماز باطل است . اما بعد از رفتن به رکوع بصورت سهوی( نه عمدی) فراموش کردیم که ذکر رکوع را بگوییم . نماز صحیح است.

 دو سجده

سجده نیز جزو ارکان نماز محسوب میشود و باید هر دو سجده را به جای آورد. در حالت سجده باید ۷ نقطه از بدن با زمین تماس پیداکند: دو سر انگشتان بزرگ پاها، دو سر زانو، دو کف دست و پیشانی نقاط هفتگانه محسوب میشوند. در سجده میتوانید یک بار بگویید سبحان ربی الاعلی و بحمده و یا ۳ مرتبه سبحان الله بگویید. بعد از سجده اول باید نشسته و سپس به سجده دوم بروید. باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که هنگام سجده بر چیزی که سجده بر آن صحیح است پیشانی را بگذارید.

قسمت رکن سجود نیز مانند رکوع میباشد و صرف رفتن به حالت سجده رکن نماز را تکمیل میکند. قسمت ذکر سجده نیز جزو واجبات غیر رکنی نماز بوده و اگر عمدا گفته نشود نماز باطل است اما اگر سهوا فراموش شود نماز صحیح است.

تفاوت ارکان نماز و واجبات نماز

واجبات نماز مشتمل بر ۱۱ مورد میباشد که ۵ مورد از اینها جزو ارکان نماز میباشند. به بیانی دیگر ارکان نماز واجباتی از نماز می باشند که چه به صورت سهوی و چه عمدی، اگر کم یا زیاد شوند و یا در نماز بجا آورده نشوند، نماز باطل خواهد شد. در حالی که سایر واجبات اگر سهواً و از روی فراموشی کم یا زیاد شوند نماز باطل نمیشود.

ترک ارکان نماز

اگر فردی هنگام خواندن نماز سهواً و از روی فراموشی رکنی از نماز را ترک کند تا زمانی که وارد رکن دیگری نشده است باید آن رکن را به جا آورد.( بنابر نظر عمده فقها)

حکم کم و یا زیاد کردن ارکان نماز

اکثریت فقها و مراجع، کم و زیاد کردن عمدی و یا سهوی ارکان نماز را موجب باطل شدن نماز میدانند و البته تعدادی از فقها معتقدند که اگر اضافه کردن بصورت سهوی باشد نماز را باطل نمی کند.( بهتر است در این مورد به نظر مرجع تقلید خود رجوع کنید.)

کلام آخر

هر عبادتی که ما مسلمانان انجام میدهیم معمولا به نیت نزدیکی و عبادت خداوند متعال می باشد. نماز خواندن برای هر مسلمانی بعد از رسیدن به سن تکلیف واجب میشود و در اوقات پنجگانه باید نمازهای خود را بخواند. نکته مهم این است که برای خواندن نماز باید واجبات ، ارکان و … نماز باید بدانیم و در صورت فراموشی بخشی از نماز و یا کم و زیاد کردن سهوی آن، باید از حکم شرعی  آن اطلاع داشته باشیم.