نماز

نماز یکی از مهمترین عبادات مسلمانان، ستون دین و یکی از ارکان مهم دین اسلام بشمار میرود. کلمه نماز معادل واژه عربی صلاه میباشد. این عمل در تشیع جزو فروع دین و در تسنن جزو ارکان خمسه(یا ستون های پنجگانه دین) است. این عمل عبادی ریسمانی است که بنده محدود را به خالق نامحدود متصل میکند. هر چقدر توجه به نماز و ریسمان آن محکم تر باشد، آثار آن در تمامی ابعاد نمایان تر میشود و رفته رفته فرد را به انسانی تمام و کمال تبدیل کند. در این مقاله سعی داریم به بسیاری از موارد و موضوعات مربوط به نماز بپردازیم. با ما همراه باشید.

واژه شناسی

نماز در واژه نامه فارسی به معنی خم شدن، ارج نهادن، سر تعظیم فرود آوردن برای خداوند و بیان بندگی برای اوست. نماز از فعل “نَمیدن” به معنای تعظیم یا کرنش است. قبل از ورود دین اسلام به ایران، نماز برای ادیان مختلف با نام هایی مانند نماچ یا نماژ یاد میشد. سپس پس از ورود دین اسلام، ایرانیان از واژه نماز برای ” صلاه ” استفاده کردند.

نماز در سایر ادیان

همانطوری که در بند پیشین به آن اشاره شد. نماز در سایر ادیان و اقوام(ولی با سبک و سیاقی مختلف) وجود داشته و دارد. بطور مثال نماز در دین مسیحیت برای ارتباط با پدر، خداوند یا روح القدس خوانده میشود. نماز در مسیحیت با توجه به فرقه های گوناگون آنها به طُرق مختلف اقامه میشود. برخی از این نماز ها یا نیایش های بصورت دسته جمعی و برخی نیز بصورت فردی هستند. از اسنادی که میتوان به وجود نماز از گذشته و در این دین اشاره کرد، آیاتی از سوره مریم است که حضرت مسیح خود گفته که پروردگارم مرا به نماز و زکات امر فرموده است. در اینباره دکتر شلبی میگوید: مهمترین عبادات مسیحیان روزه و نماز است. مسیحیان در شبانه روز هفت نماز دارند که به ترتیب: نماز بکور و نماز های ساعت ۳، ۶ ، ۹ ، ۱۱ ، ۱۲ و نیمه شب است.

نماز در سایر ادیان مانند یهودیت و یا زرتشت نیز به روش های مختلفی وجود دارد. که در اسناد تاریخی و روایات میتوان به وفور آن را یافت. در حالت کلی نماز در تمام ادیان الهی به نحوی خود را نشان داده و وجود دارد.

نماز برای چه کسانی واجب است؟

بصورت مختصر و طبق قانونی کلی نماز برای تمام افراد مسلمان که مکلف، عاقل و بالغند (یعنی یا به سن تکلیف رسیده اند و یا علائم بلوغ شرعی در وی نمایان گشته است) واجب است.

پس طبق این حکم، نماز بر کودک بخاطر نابالغی و بر دیوانه بخاطر عاقل نبودن وی واجب نیست. حتی عمده مراجع در مورد دیوانه ای که بعدا عاقل شده است گفته اند که نیازی به قضای نمازهای گذشته نیست.(البته این مورد ربطی به اقدامات عمدی برای دیوانه شدن موقتی، مانند شرب خمر، ندارد.)

روزانه چند رکعت نماز باید بخوانیم

آنچه که خداوند در دین مبین اسلام بر مسلمانان واجب نموده و در میان اهل سنت و شیعیان اختلافی در تعداد آن وجود ندارد، ۱۷ رکعت در طول یک شبانه روز میباشد. این هفده رکعت در ۵ وعده نماز خلاصه شده اند که به ترتیب زیر است.

• نماز صبح: دو رکعت
• نماز ظهر: چهار رکعت
• نماز عصر: چهار رکعت
• نماز مغرب: سه رکعت
• نماز عشاء : چهار رکعت

این ۵ نماز به در بین شیعیان معمولا در سه وعده صبح، ظهر و مغرب خوانده میشوند. به این صورت بعد از اذان صبح نماز صبح را میخوانند، بعد از اذان ظهر، نماز ظهر و عصر و در نهایت پس از اذان مغرب نماز مغرب و عشاء اقامه میشود. البته فاصله انداختن بین دو نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء مستحب بوده و برخی شیعیان بین این دو نماز معمولا یک ساعت بعد از اقامه نماز اول، میخوانند. در میان اهل تسنن نیز این نماز ها در پنج وعده و با فاصله خوانده میشود.

چه نمازهایی واجب هستند؟

نمازهای واجب در دین اسلام برای شیعیان به ۶ قسمت تقسیم میشوند. که به شرح زیر میباشد.

• نمازهای یومیه: همان ۱۷ رکعت نماز روزانه صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء است.
• نماز آیات: که به هنگام زلزله، خسوف، کسوف و حوادث طبیعی این چنینی واجب میشود.
• نماز میت: نمازی که قبل از دفن میت مسلمان باید بر آن خوانده شود. البته این نماز از نوع واجب کفائی بوده و اگر دیگران بخوانند وجوب آن از بقیه ساقط میگردد.
• نمازی که استیجاری باشد یا بخاطر عهد، قسم یا نذری بر فرد واجب شده است.
• نمازهای قضای پدر و مادر که بر پسر بزرگتر خانواده واجب میگردد.

جایگاه و اهمیت نماز

نماز در میان سایر واجبات دینی از جایگاه ویژه و بخصوصی برای خود برخوردار است. این جایگاه برگرفته از اهمیت بسیار خداوند بر نماز نشأت میگیرد. خداوند در قرآن کریم در حدود ۸۰ آیه به نماز و حدود و احکام آن پرداخته است. نماز جزو ارکان دین شمرده شده و آثار دنیویی و اخروی فراوانی برای آن ذکر شده است. حتی کار به جایی میرسد که قبولی سایر اعمال نیز بستگی به مقبولیت نماز دارد. علاوه بر این، احادیث و روایات فراوانی از اهمیت نماز، لزوم اقامه آن، آثار نماز خواندن و همچنین آثار سوء نخواندن آن وجود دارد.

بدیهی است که میتوان با کمی تحقیق در منابع اسلامی، احکام و … به این نتیجه رسید نماز جزو برترین و مهمترین اعمال عبادی مسلمانان است و خداوند آن را بر تمام مکلفین واجب کرده و اما و اگری در این زمینه وجود ندارد.

واجبات نماز

واجبات نماز شامل ۱۱ عمل در نماز است که شاکله اصلی آن را تشکیل میدهد. این واجبات به دو بخش رکن و غیر رکن تقسیم میشوند. انجام ندادن یا انجام اشتباه عمدی واجبات نماز باعث باطل شدن آن میگردد. در صورت ترک و یا فراموش کردن سهوی نیز اگر آن عمل جزو ارکان نماز باشد باعث باطل شدن نماز میگردد و اگر غیر رکن باشد، با اعمال جبرانی ای میتوان آن را صحیح کرد.

این واجبات ۱۱ مورد هستند: ۱: نیت ۲: قیام ۳: تکبیره الاحرام ۴: رکوع ۵: سجده ۶: قرائت ۷: ذکر ۸: تشهد ۹: سلام ۱۰: ترتیب ۱۱: موالات

از این واجبات ۵ مورد اول جزو ارکان و ۶ مورد بعدی غیر رکن محسوب میشوند.

مبطلات

مبطلات نماز به مواردی گفته میشود که در صورت اتفاق افتادن هر یک از آنها نماز فرد باطل شده و ادامه اقامه آن ممکن نیست. این مبطلات بصورت کلی ۱۲ مورد بوده و به شرح ذیل است: ۱: از بین رفتن یکی از شرایط نماز حین خواندن آن ۲: عمداً و یا سهواً اتفاقی بیفتد که وضو یا غسل وی باطل شود. ۳: نماز خواندن با دست بسته ۴: آمین گفتن پس از قرائت سوره حمد ۵: پشت به سمت قبله نماز خواندن ۶: عمداً تکلم و حرف زدن ۷: خندیدن ۸: گریه بر امور دنیوی ۹: انجام کاری که صورت نماز را به هم بزند ۱۰: خوردن و یا آشامیدن ۱۱: شک هایی که باعث باطل شدن نماز میشوند ۱۲: کم یا زیاد شدن ارکان نماز

نماز مسافر

اگر فرد مکلف به مسافرت رفته و از حد ترخص شرعی محل زندگی خود حدود ۲۲.۵ کیلومتر فاصله بگیرد،(و اینکه فرد کثیر السفر نباشد) نمازهای ظهر، عصر و عشایش از ۴ رکعت به دو رکعت شکسته میشود و باید آن را مانند نماز صبح بخواند. به همین خاطر آن را نماز مسافر یا نماز شکسته میگویند.

آثار و عواقب سهل انگاری

بطور قطع میتوان به این نکته پی برد که نماز جزو واجبات و خطوط قرمز خداوند متعال است و سهل انگاری در آن، یعنی کم اهمیت بودن به نماز و وقت اقامه آن، نترسیدن از قضا شدن نماز، بی اهمیتی به شرایط و آداب آن و … آثار فراوانی را در زندگی شخصی و اجتماعی و همچنین دنیوی و اخروی وی خواهد گذاشت.

خداوند در در قرآن کریم و سوره ماعون فرموده: «فویل للمصلین الّذین هم عن صلاتهم ساهون؛ پس وای بر نمازگزاران، آنانی که در نمازشان سهل انگارند.» از این آیه میتوان به این نتیجه رسید که عاقبت خوبی در انتظار سهل انگاران در نماز وجود نخواهد داشت. علاوه بر این در روایتی از حضرت زهرا(سلام الله علیها) نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: ای فاطمه جان! هر کسی از مردان و زنان نمازش را سبک بشمارد، خداوند او را به پانزده بلا مبتلا می سازد.

شش بلایی که در دنیا دامنگیرش می شود: ۱- خداوند برکت را از عمرش می برد. ۲- خداوند برکت را از رزقش می برد. ۳- خداوند سیمای صالحین را از چهره اش محو می کند. ۴- هر عملی که انجام می دهد پاداش داده نمی شود. ۵- دعایش به آسمان نمی رود. ۶- بهره ای از صالحین برای او نیست.

سه بلایی که هنگام مرگ گرفتارش خواهد شد: ۱- ذلیل از دنیا می رود. ۲- هنگام مرگ در حال گرسنگی خواهد بود. ۳- تشنه از دنیا خواهد رفت، اگر چه آب نهرهای دنیا را به او بدهند.

سه بلایی که در قبر دامنگیرش می شود: ۱- خداوند ملکی در قبر برای او می گمارد تا او را زجر دهد. ۲- قبرش برای او تنگ خواهد شد. ۳- گرفتار ظلمت و تاریکی قبر خواهد شد.

و سه بلایی که در روز قیامت گرفتارش خواهد شد: ۱- خداوند ملکی را موکل می سازد تا او را با صورت بر زمین بکشد، در حالی که خلایق تماشا می کنند. ۲- محاسبه اعمالش به سختی انجام می شود. ۳- خدا به نظر لطف به او نمی نگرد و برای اوست عذاب همیشگی.

مشاهده سایر مقالات نمازی