نماز؛ عامل اصلی هویت‌بخشی به انسان

به گزارش روابط عمومی ستاد اقامه نماز خراسان رضوی و به نقل از خبرگزاری ایکنا  محمدعلی انصاری، مفسر قرآن و صاحب تفسیر مشکاه، در نشستی مجازی با موضوع «ضرورت هفتگانه نماز برای انسان» که در روز، بیست و سوم مهرماه، برگزار شد با بیان اینکه امروزه نماز ضرورتی دارد که در دیروز و فردا وجود ندارد، اظهار کرد: هفت مورد از این ضرورت‌ها اساسی‌تر و مهم‌تر است. ضرورت اول در خصوص این است که انسان وقتی در جاده زندگی قرار می‌گیرد، نیازمند نقشه راهی است که از مسیر گمراه نشود. نماز جامع‌ترین نقشه راه کامل عبودیت و بندگی برای انسان موحد است.

وی در خصوص نکته اول تصریح کرد: نماز از سه بخش تشکیل می‌شود، بخش اول افکار و نیات، بخش دوم گفتار و بخش سوم اعمال و رفتار است. نیت به معنای انگیزه است که به‌منظور تقرب الهی صورت می‌گیرد. این تقرب الهی فقط هدف نیت نماز نیست، بلکه هدف از آفرینش انسان همین تقرب به خداوند است. این امر بسیار مهم است زیرا نیت شما در نماز با هدف خدا از آفرینش شما برابر است که اگر همین نیت صورت نگیرد، نماز انسان باطل است.

صاحب تفسیر مشکاه ادامه داد: نماز مجموعه‌ای از تحلیل، تکبیر، تمحید و تسبیح خداوند است، که بر زبان ما در بخش گفتار جاری می‌شود. همچنین تمام این چهار معارف در نمازهای انسان مرور و بازگو می‌شود. افعال نماز هم از دو امر تشکیل شده است، که قیام و قعود است. هنگامی که انسان در نماز می‌ایستد، سرشار از آمادگی عبد و بندگی خداوند است و این را به خداوند نمایش می‌دهد. قعود هم به معنای خضوع و آغاز حکمرانی خداوند در هستی آدمی است، زیرا نزدیک‌ترین حالت آدمی در سجود است که بیانگر سلوک کامل عملی است.

انصاری به بیان دومین ضرورت پرداخت و اظهار کرد: نماز عامل اصلی اتصال و وابستگی انسان‌ها به خداوند سبحان است، زیرا در تمامی اعمال نماز تنها عملی است که از لحظه بلوغ آغاز می‌شود و تا لحظه مرگ پایان نمی‌یابد. همچنین نماز پیوسته و تنیده با انسان موحد است و استمرار این امر بیانگر ثبات آن در وجود انسان است. زیرا اگر انسان بخواهد به چیزی محبت پیدا کند، نمی‌تواند؛ مگر اینکه زیاد به یاد او باشد و همچنین اگر انسان چیزی را زیاد به یاد آورد محبتش نسبت به آن هم افزون شود.

وی بیان کرد: سومین ضرورت نماز هم به این علت است که نماز مهمترین عامل رهایی و آزادی انسان از این زندگانی است. منظور از این رهایی این زندگانی یعنی رهایی از خود که همان نفس است و دومین مورد هم یعنی رهایی از غیر که همان طاغوت‌ها محسوب می‌شود.

این مفسر قرآن در خصوص چهارمین ضرورت، گفت: در میان تمامی عبادات، نماز طرحی کاربردی و مؤثر دارد. حضرت محمد(ص) در این‌باره فرموده‌اند: «مؤثرترین عبادات نماز است.» همچنین نماز عامل اصلی هویت‌بخشی به انسان است، زیرا انسان با نماز متوجه اهمیت خود برای خداوند می‌شود، جایگاه والای خود را درک می‌کند. نکته دوم هم این است که هیچ عبادتی مانند نماز روزانه برای انسان آرامش‌بخش نیست.

انصاری اظهار کرد: پنجمین ضرورت بر این مبنا است که نماز عامل طهارت در وجود انسان است، یعنی پاک‌سازی روح انسان با نماز روزانه صورت می‌گیرد. غفلت و کبر وجود انسان را بسیار آلوده می‌سازد و نماز برای این آلودگی‌ها شست‌وشوی مناسبی است. همچنین نقطه مقابل غفلت، ذکر است که حقیقت نماز هم همان ذکر و تسبیح خداوند است، نماز انسان را مذکور خداوند می‌کند و علاوه بر اینها باعث می‌شود که هم انسانها و هم خداوند به یاد یکدیگر باشند.

صاحب تفسیر مشکاه افزود: این طهارت برای آلودگی‌های مختلفی است که غفلت اولین مورد آن است، دومین مورد این پاکیزگی در خصوص کبر به شمار می‌رود. کبر همان چیزی است که تمام وجود انسان را پر می‌کند و به مغر استخوان انسان می‌رسد، مهم‌ترین عامل شکننده این عامل مخرب بی‌شک نماز است که انسان را به خضوع می‌رساند.

وی در خصوص ششمین ضرورت و کاربرد نماز بیان کرد: مصونیت از لغزش‌های بیرونی همان ششمین ضرورت نماز برای انسان به شمار می‌رود. همانطور که خداوند در آیه ۴۵ سوره «عنکبوت» می‌فرماید: «اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاهَ إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ؛ آنچه را از این کتاب به تو وحی شده است، بخوان و نماز را برپا دار، یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند بازمی‌دارد، همانا ذکر خدا بزرگ تر است و خدا آنچه را انجام می دهید، می‌داند.»

انصاری تصریح کرد: آخرین ضرورت نماز در خصوص هماهنگی انسان با نظام آفرینش و خداوند است، زیرا در هنگام اقامه نماز، ابتدا به سراغ آب می‌رویم که وضو بگیریم و خداوند هم در آیه ۳۰ سوره «انبیاء» می‌فرماید: «أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَفَلَا یُؤْمِنُونَ؛ آیا کسانى که کفر ورزیدند ندانستند که آسمان‌ها و زمین هر دو به هم پیوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختیم و هر چیز زنده‏‌اى را از آب پدید آوردیم آیا باز هم ایمان نمى‌‏آورند.» برای طهارت قبل از نماز اگر آب موجود نبود به سوی خاک می‌رویم که عامل اصلی خلقت جهان است، همچنین برای آغاز نماز با خورشید که مرکز منظومه شمسی است خود را هماهنگ می‌کنیم و اینگونه با نظام آفرینش همراه می‌شویم.